Tímarit Máls og menningar - 01.07.1964, Síða 16

Timarit Máls og menningar
blómaskeiö skapandi kvikmyndalist-
ar víða um heim. Má minna á Sovét-
ríkin eftir byltinguna, Ítalíu uppúr
síðari heimsstyrj öldinni og allt til
þessa dags, Pólland á seinustu árum
og þá ekki síður Indland og Japan
— að ógleymdum frændum vorum
Svíum með sinn snilling Bergman.
Og það sem gleðilegra er: stækkandi
hluti mennta- og listamannastéttar-
innar virðist víða í löndum vera að
varpa frá sér fjölmiðlunaróttanum
og vakna til meðvitundar um tilvist
þessa nýja listforms og nauðsyn þess
að taka virkan þátt í baráttunni við
hin kaldrifj uðu peningasj ónarmið
um yfirráðin yfir framvindu kvik-
myndamála. Víða í löndum Evrópu
eru starfandi heilir herskarar fólks,
sem vinnur skipulega að því að kenna
almenningi stafróf kvikmyndalistar-
innar og kynna því góð verk — því
einsog einn ágætasti hugsuður þess-
arar aldar, Ungverjinn Bela Balas
segir: „Hér er ekki einasta um að
ræða skilning á listgrein, sem þegar
hefur haslað sér völl, heldur öllu
fremur örlög listgreinar, sem eru
komin undir afskiptum okkar af
framvindu hennar. Við berum ábyrgð
á gæðastigi hennar því gæðastig list-
greinar er engu síður komið undir
vitneskju og smekk almennings held-
ur en smekkur almennings undir af-
rekum listarinnar. Sérdeilis á þetta
við um kvikmyndalistina, sem fram-
ar öðrum greinum á undir það að
sækja að áhorfendur séu vísir áður
en meistaraverkið er samið.“
Onnur örstutt tilvitnun í Bela Balas
ætti að gera okkur Ijóst mikilvægi
þessara hluta. „Nýrri listgrein má
líkja við nýtt skynfæri“ segir Bela
Balas. Vafalaust er þetta rétt hjá hon-
um og ég efast heldur ekki um að
þetta er engu óréttara á hinn veginn:
Vöntun á heilli listgrein í skapandi
menningarframvindu þjóðar jafngild-
ir því að þjóðina skorti skynfæri —
og stundum hefur mér jafnvel fund-
izt að það j afngilti algj öru skynfæra-
verkfalli.
Kvikmyndin er ef rétt er á haldið
nýtt form mannlegrar hugsunar, sem
oftlega hefur eðli sínu samkvæmt
birt nýja og ferska sýn yfir svið sam-
tímans og haft þannig margvísleg
áhrif á öðrum sviðum lista. Skyldi
til dæmis fjarvist þessarar greinar
frá íslenzkri menningarframvindu
seinustu ára standa í nokkru sam-
bandi við þá staðreynd, sem æ fleiri
kveða nú uppúr um, að bókmennt-
irnar staðni óðum í gömlum klisjum,
þar vanti einhverj a nýj a og leiftrandi
sýn.
Verði sjálfstæðið að ávinnast á
hverjum degi þá verður menningin
í heild sinni einnig að gera það án
þess svikizt sé um neitt, öll þau form
hennar, sem samfélagsstigið krefst
verða að stuðla að framvindu menn-
ingar, lifandi menningar, sem hvergi
lætur sér nægja að vera þiggjandi
126