Tímarit Máls og menningar - 01.11.1964, Blaðsíða 3

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR • 25. ÁRG. • 1964
3
• HEFTI • NÓV.
Handritamálið í niitíma Ijási
Það er aldrei að átta sig á hvar nienn eru staddir í tímanum. Vér stærum oss a£ nútím-
anum, þykjumst rísa þar á hárri bylgju, en vitum ekki fyrr en sjónarmið sem vér
héldum að væru gleymd og grafin breiða úr sér fyrir framan oss, komin eins og uppvakn-
ingar úr myrkri aldanna.
Ein sú hugsun er skín hvað ljósust við nútímamönnum er að hver þjóð eigi sín andleg
verðmæti sem skulu í heiðri höfð og stundi sjálf sína menningu og sé bezt trúandi til
þess, og vilji menn kynnast sögu og tungu, bókmenntum, listum eða náttúru einhvers
lands sé þangað að leita en ekki eitthvað annað til að komast bezt í allan sannleika um
þá hluti. Þeir sem leikur hugur á ítalskri endurreisn og vilja skynja upptök hennar eðli
og andrúmsloft eru ekki í rónni fyrr en þeir komast til Italíu. Þeim dettur ekki í hug
að fara í þeim erindum til Hollands. Til Hollands fara menn til að sjá og skynja list
Rembrandts. Svo er um andleg verðmæti hverrar þjóðar sem er. Sá sem stunda vill dansk-
ar bókmenntir og nema danska tungu leitar til Danmerkur, veit að hvergi nema þar er
unnt að nema þessi fræði til neinnar hlítar. Vilji menn skilja Oehlenschláger vitja þeir
hans á dönskum slóðum, hera hann upp að ljósi síns tíma í heimkynnum Dana, hand-
leika verk lians þar, í dönsku umhverfi. Eða æfintýraskáldið H. C. Andersen, hvar sjá
menn liann eins og hann er, nema umleikinn dönsku andrúmslofti og hverjum er betur
gefið að skynja hann að innstu taugum en Dönum sjálfum? Þetta eru augljós og einföld
sjónarmið og að því er virzt hefur óskráð lög nú á tímum, einskonar lögmál sem nútíma-
menn laga sig eftir og einn af hornsteinunum að vinsamlegri sambúð þjóða. Þessi sjónar-
mið lágu einnig að verulegu leyti til grundvallar því samkomulagi sem varð milli ís-
lenzkra og danskra stjómarvalda um heimflutning íslenzku handritanna frá Danmörku.
Menn töldu sig vera að starfa í anda nútímans og leggja gmnn að framtíðar vináttu.
En þá er sem áður segir: það er aldrei að vita hvar maður er staddur í tímanum. í ljós
liefur komið' að þessi nútímasjónarmið svo einföld sem þau eru hafa ekki brugðið birtu
út í hvert horn veraldar. Það eru enn til afkimar sem þau ná ekki til. Einn sá afkimi eru
danskir málfræðingar með íhald í bak og fyrir sem staðið hafa um skeið fyrir óspektum
í Danmörku af ótta við að missa íslenzku handritin úr Árnasafni. Þeir eru ekki þar
komnir í tímanum að þeir aðgreini verðmætin eftir þjóðerni og tungu, sögu né uppruna
og líta ekki svo á að hver þjóð sé sjálf hæfust til að bera ljós sitt áleiðis. Ekki er vitað
hvort þeir kysu miðstöð danskra fræða á Islandi og þætti eðlilegt að hingað yrði
ílutt handritaeign Dana, en þeir telja ekki áhorfsmál að rannsókn íslenzkra fræða sé bezt
14 TMM
209