Tímarit Máls og menningar - 01.12.1971, Blaðsíða 144

Tímarit Máís og menningar
af trúbo'ði Stefnis Þorgilssonar sendimanns
konungs. Þeir máttu glöggt vita, að bak
við trúboð konungs bjó meira og því hefur
andstaða þeirra gegn Stefni verið meiri og
af öðrum toga en trúarorsökum eingöngu.
Meðan fært var hefur þeim íhaldsömu goð-
orðsmönnum þótt hentast að hamla gegn
þeim boðskap, sem gat ógnað sjálfræði
þeirra úti hér, þegar sá boðskapur var í
bland við yfirgangsstefnu og aukið vald
Noregskonungs. Höf. telur ekki fullljóst
hvað Ari eigi við, þegar hann segir, að
Ólafur rex Tryggvason ... kom kristni í
Noreg og á ísland (bls. 62). Orð Ara verða
ekki misskilin, frásögn hans er skýr og
allar aðrar aðstæður við kristnitökuna eru
í þá veru, að Ólafur konungur Tryggva-
son hafi komið hér á kristni.
Fégjafir og gripa þóttu sjálfsagðar á
fyrri hluta miðalda og fjölmörg dæmi finn-
ast um að trúboðar hafi komið málum sín-
um fram með tilstyrk gjafa. Nútímamenn
ættu ekkert að hneykslast á slíku fram-
ferði, slíkt viðgengst enn undir ýmsum
nöfnum, vilji menn koma málum sínum
fram. Fyrrum var gjafmildin talin einn bezti
kostur höfðingja og gjöfin batt. Mann
gæti grunað að Ari minnist ekld beint á
fé í sambandi við atburðina árið 1000,
vegna þess að slíkt þótti eðlilegt og sjálf-
sagt. Annað atriði gat þó orkað meiru, og
það var sú trú kristinna manna, að Kristur
væri magnaðri guð heldur en Ásakyn. Auk
þess hafði árferði verið harla slæmt á síð-
ari hluta 10. aldar, eldgos, og hallæri 970
og 990, og Grænlandsferðir benda ekki til
blómlegs hags. Islendingar áttu því Ásum
lítið að þakka.
Höf. talar um að fégjafirnar „fegri ekki
konunginn“ og því sé ólíklegt að Oddur
Snorrason höfundur Ólafssögu „hafi fund-
ið hana (frásögnina) upp“. En hér skeikar
höfundi, því fór fjarri að þeirra tíma menn
teldu það ámælisvert að þiggja gjafir kon-
unga og enn síður þegar þær gjafir voru
gefnar í trúboðsskyni. Það var fremur
ástæða til þess að halda slíku á lofti, ef þá
þótti ástæða til að minnast á það, svo
sjálfgefinn hlut.
Þeir menn sem studdu að kristnitökunni
hérlendis höfðu náin tengsl við norsku hirð-
ina, þeir töldust til yfirstéttar og um sama
leyti og þeir hallast á sveif kristninnar og
ganga hér erinda konungs, hélt konungur
auk þess sonum nokkurra voldugustu and-
stæðinga kristninnar á Islandi í gíslingu.
Hugmyndir þeirra varðandi Krist voru í stíl
aldarinnar, hann var þeim voldugur kon-
ungur, sem gaf þeim sigur, enda fjöldi
dæma um slíkt. Gissur og Hjalti voru full-
trúar hins nýja konungs upphimna. Því
gátu þeir talað djarft og vel yfir þingheimi,
þeir voru fulltrúar þess, sem sigrað hafði
heiminn og einnig fulltrúar þess konungs,
sem gat svipt syni voldugra heiðinna höfð-
ingja lífi og lokað norskum höfnum fyrir
íslenzkri verzlun. Andstæðingar þeirra voru
Þórsdýrkendur, menn sem tortryggðu hina
nýju kenningu og óttuðust ofurvald Noregs-
konungs og kusu heldur að gera málamiðl-
un, heldur en að eiga á hættu að verða
brotnir til kristni á þann hátt sem tíðkazt
hafði í Noregi þau misseri. Það má segja
að lítil reisn hafi verið yfir hlutskipti því
er heiðnir menn völdu sér, að mega iðka
trúarbrögð sín í felum, bera út böm áfram
og úða í sig hrossaslátri næstu árin, og svo
var allur skarinn skírður í þokkabót. Slíkur
afsláttur bar í sér dauðadóm heiðninnar,
eins og raunin varð.
Jón Hnefill rekur atburðarásina á Þing-
völlum og dregur loks feldinn á höfuð sér
og Þorgeiri, en undir honum urðu þáttaskil
íslandssögunnar að hans dómi. Það myndi
ekki þykja í frásögur færandi nú á dögum,
að stjórnmálamaður ynni að þýðingar-
miklum ræðustúf í friði og ró eins og einn
sólarhring. Slík verk taka alla jafna nokk-
334