Tímarit Máls og menningar - 01.12.1976, Blaðsíða 20

Tímarit Máls og menningar
menn koma fram í föðurhlutverki eru mér minnisstæðastir tveir feður,
faðirinn í samnefndu leikriti Strindbergs og Lars Peter í Ditta mannsbarn
eftir Nexö. Svo ólíkir sem höfundarnir og persónur þeirra eru, eiga þessir
tveir feður það sameiginlegt, að þeir vilja vera feður. Annar berst upp á
líf og dauða við móðurina um yfirráðin yfir afkvæmi þeirra, hinn berst
einnig upp á líf og dauða fyrir lífi og afkomu þeirra barna, sem gera
hann að föður. Hinn fyrrnefndi tapar leiknum við andstæðing sinn, vegna
þess að hann berst fyrir því með valdi, sem hann hefir aldrei átt, þeirri
ást og trausti barnsins sem umönnun hins fullorðna hlýtur að launum, hver
sem veitir þá umönnun.
Hversu harðskeytta, grimmúðuga og slæga sem Strindberg gerir móður-
ina, dylst ekki að dóttirin ber meira traust til hennar en föður síns, vegna
þess að hún þekkir hana betur en föður sinn. Hinn síðarnefndi, Lars Peter,
er mér hugþekkastur allra feðra, sem ég hefi lesið um í skáldverkum.
Hann þarf ekki að berjast við neinn um hollustu þeirra barna, sem hann
gengur í föðurstað. Allt sem þau þarfnast veitir hann af því umhugsunar-
lausa örlæti, að jafnvel Ditta, sem náttúran hefir gert að slíkri móður að
öll hennar skamma ævi fer í þjónustu við það hlutverk, gerir ekki betur
en að vera jafnoki hans. Nú er síður en svo, að Lars Peter sé blóðlaus hug-
mynd að fyrirmyndarföður. Hann er svo lifandi og sjálfstæður persónu-
leiki, að lesanda finnst þar kominn góðkunningi, sem hann hefir lengi
þekkt. En hvaða kunningi er það? Og flestir minnast einhvers sem þeir
hafa þekkt á lífsleiðinni, sem að vísu var ekki alveg eins og Lars Peter,
en líkingin er nógu mikil til þess, að raunveruleiki Lars Peters er óum-
deilanlegur. Lars Peter er sannarlega ekki alinn upp til að verða faðir í
þessari merkingu, fremur en aðrir karlmenn. Og karlmennska hans er óum-
deilanleg. Að því leyti er hann fullkominn fulltrúi „sterkara kynsins". En
karlmennskan leggur ekki hömlur á ástúð hans, nærgætni og umburðar-
lyndi. Lars Peter hefir, að mínu viti, til að bera alla þá eiginleika, sem
mæður eru mest lofaðar fyrir í ljóði og ræðu, nema að hann er stór og
sterkur karlmaður. En lámm skáldskap liggja milli hluta að sinni.
A undanförnum árum hefi ég oft lagt þá spurningu fyrir sjálfa mig og
aðra, hvort karlmenn kærðu sig í raun og veru um jafnrétti við konur í
foreldrahlutverkinu. Réttindum fylgja skyldur og ábyrgð, og eigi karlar og
konur að fá raunverulegt jafnrétti verða bæði kynin að læra verk, sem
þau hafa ekki unnið áður. Enginn spyr um það, þegar telpunni er gefin
brúða til að æfa hana undir móðurhlutverkið, hvort hana langi til að eiga
322