Tímarit Máls og menningar - 01.12.1976, Page 107

ber svipmót umræðu — og er það vel
— en miður að hann er á köflum helsti
laus í böndum og jaðrar við fjas þegar
verst lætur. Að hluta til er fyrsti kafl-
inn, Félagsfrœði sem námsgrein, brennd-
ur þessu marki. Missmíð hans stafar
trúlega af því að höfundur hefur færst
of mikið í fang, kappkostað að fjalla
um of margt í senn: um einkenni menn-
ingar og mannlegs samfélags, eðli fé-
lagsvísinda, þekkingarfræði þeirra og
siðfræði. Framsetningin miðast við tals-
verða forþekkingu og er því óaðgengi-
leg byrjendum í greininni, svo sem
undirritaður getur vottað af kennslu-
reynslu. Erfitt getur því verið að stand-
ast þá freistingu sem höfundar vara sér-
staklega við í upphafi, þ. e. að sleppa
fyrsta hlutanum.
Eins og áður segir eru lykilhugtök
innleidd smám saman. Þetta er mikil-
vægt kennslufræðiiegt sjónarmið, en get-
ur torveldað nýliðum skilning og full
not af textanum ef efninu er ekki raðað
samkvæmt því. Nokkuð brestur á að
þessa hafi verið nógsamlega gætt. Um
félagsmótun er m. a. fjallað í 4. kafla
(Mennmn), m. a. með hliðsjón af hug-
takinu félagslegt hlutverk; hins vegar
er það ekki innleitt til umræðu og skil-
greiningar fyrr en í 5. kafla. I allri um-
ræðu um félagsmótun tengist hlutverks-
hugtakið öðru hugtaki, þ. e. innhverf-
ing, en það kemur lítt við sögu fyrr en
í síðasta kafla. Hið sama er að segja um
lykilhugtök eins og gildi og félagslegt
taumhald. Þessi niðurröðun setur um-
ræðu um félagsmótun augljós takmörk
að svo miklu leyti sem hún er bundin
við fjórða kafla. Skrá yfir atriðisorð í
bókarlok gefur hins vegar bendingu um
hvar finna megi efni um einstaka þætti;
er mikilvægt að þetta hjálpartæki sé
nýtt til fulls í kennslu.
Umsagnir um bcekur
Hvað sem líður andófi höfunda gegn
raunspeki og þröngri reynslustefnu
(empiricism) í félagsfræði gerast þeir
ekki talsmenn þess „skóla" í félagsfræði
sem kenndur er við róttækni eða gagn-
rýni („radical, critical sociology“). Þeir
eru býsna hefðbundnir í vali viðfangs-
efna, dvelja fremur við smærri ferli og
gerðir þjóðfélagsins en hin stærri og
gera ekki meira úr ójöfnuði í þjóðfélag-
inu en ýmsum öðrum þáttum þess.
Atökin í þjóðfélaginu eru þeim ekki
hugstæðari en samloðun þess. Þess ber
reyndar að gæta að það er ekki fyrr en
á allra síðustu árum sem hinni róttæku
félagsfræðistefnu1 hefur vaxið verulega
ásmegin í háskóladeildum Vesturlanda,
samfara tvíefldum áhuga þeirra á hug-
myndum Karls Marx. En þrátt fyrir hóf-
semi í endurskoðun ríkjandi hugmynda
er ljóst að Worsley og félagar hans hall-
ast fremur til vinstri en hægri í hug-
myndafræðilegum skilningi.
Þýðendum bókarinnar hefur verið
ærinn vandi á höndum. Textinn á frum-
málinu er víða skrifaður á samþjöpp-
uðu sérfræðimáli sem margur breti
mundi líklega fúlsa við. Þetta sérfræði-
mál á sér í mörgum tiivikum enga hlið-
stæðu í íslensku ritmáli, jafn ótamið og
það er við félagsfræðilega hugsun. Því
fer vart hjá því að með nákvæmri þýð-
ingu slíks texta verði syndgað á kostnað
eðlilegs máls, þótt ekki sé nema vegna
mikils fjölda nýyrða sem slík þýðing
krefst. „Góð“ íslenska hlýtur víða að
eiga í vök að verjast.
Þýðendur hafa kosið að fylgja frum-
1 Til dæmis um kennslubækur sem rit-
aðar eru í anda hennar má nefna: J.
Israel: Sociologisk grundbog, og Ch.
H. Anderson: Toward a New Socio-
logy.
409