Tímarit Máls og menningar - 01.12.1976, Blaðsíða 75

Makbeð eða Hinn morðsýkti
tvö stórhlutverk; en þriðja leikpersónan er veröldin. Það er hægara að
koma fyrir sig andlitum Makbeðs og lafði Makbeðs en öðrum, því af þeim
kemur meira í ljós. En á öllum andlitum er sama grettan, sprottin af sams
konar ótta. Allir líkamir eru sem pyntaðir. Veröld Makbeðs er þröng, og
engrar undankomu er auðið. I henni er sjálf náttúran sem martröð, lokuð
og órjúfandi, gerð úr eðju og þokumyndum.
Bankó: Jörðin gýs bólum einatt eíns og vatnið;
... Hvert hurfu þær?
Makbeð: I loftið! allt sem virtist hold, er hjaðnað
sem hjóm í vindinn!
Nornirnar í Makbeð eru nokkuð af náttúru landsins; þær eru gerðar úr
sama efni og veröldin. Þær ýlfra á krossgötum og æsa til morðs. Jörðin
skelfur sem af hitasótt, fálki á flugi er höggvinn til bana af uglu, hestar
brjótast óðir úr haldi, berjast og bítast. I veröld Makbeðs er engin skák
aflögu fyrir ást, eða vináttu; ekki einu sinni fyrir girnd. Ollu heldur, lost-
inn hefur líka verið eitraður með hugsun um morð. Það liggja mörg dimm
göng milli Makbeðs og lafði Makbeðs. Hver mikil persóna Shakespeares
hefur marga ásjónu, og leyfir túlkun á fleiri en einn veg. I þessum einstaka
hjúskap, þar sem ekki eru nein börn, eða þau eru dáin, leikur lafði Makbeð
karlmannshlutverk. Hún krefur Makbeð um morð til staðfestingar á karl-
mennsku hans, næstum því sem ástarathöfn. I öllu tali lafði Makbeðs
rekur sí og æ að sömu þráhyggjunni:
Svo skal héðanaf
hugsað til þinnar ástar.
... Maður varstu að þora það. (I, 7)
Þessi tvö eru kynfangin hvort af öðru, og hafa þó beðið mikinn ástar-ósigur.
En þetta er ekki það sem mestu varðar um túlkun harmleiksins, enda þótt
það kunni að ráða úrslitum í túlkun aðalleikaranna tveggja á þessum hlut-
verkum.
Enginn harmleikur yrði án næmrar vitundar um veruleikann. Ríkarður
þriðji veit af Vélinni Miklu. Makbeð veit af martröðinni. I þeirri veröld,
þar sem morð eru sköpuð örlög, nauðung sem ekki verður um flúin, er
aðeins um eitt að dreyma: um morð, sem gemr rofið vítahring morðanna,
opnar leið út úr martröðinni, og táknar frelsun. Því hugsun um morð,
377