Tímarit Máls og menningar - 01.12.1976, Síða 23

Utangarðshluti jjölskyldunnar
föðurinn í þessu þindarlausa kapphlaupi við þann hlut, sem getur veitt
honum og konunni hans það freisi sem þau ímynda sér að þau hafi einu
sinni átt og eigi rétt á? Flest störf sín vinnur hann fjarri börnunum og
eiginkonunni. I mörgum tilfellum borðar hann aðeins kvöldverðinn á
heimili sínu. Bjóðist helgidagavinna er hann einnig fjarri um helgar. Og
þegar hann er heima er hann úttaugaður og andlega innantómur. Um bænd-
ur er það að vísu rétt, að þeir vinna í nánd við heimili sín og fjölskyldu,
neyta oftast matar með konu og börnum og börnin taka þátt í starfi með
þeim þegar þau stálpast, en að öðru leyti er munurinn mjög lítill á aðstöðu
bónda og verkamanns til að gegna föðurhlutverki, vegna hins óhemju langa
vinnudags. Utkoman verður því nauðalík. Vel gemr verið að nútíma eigin-
kona láti föðurinn gefa barninu að borða og ímyndi sér, að með því sé
hann að inna af hendi skyldu, sem hann annars myndi koma á hana. Ekki
er fátítt að heyra konur segja: Þú átt krakkann eins og ég, þú getur ein-
hverntíma haft eitthvað fyrir honum. Eða jafnvel: Þú ert ekkert ofgóður
til að gera eitthvað fyrir hann í staðinn fyrir að láta allt lenda á mér. Faðir-
inn hlýðir og vinnur verkið oftast af sama áhugaleysi og önnur dagleg störf.
En barnið stækkar og borðar mat sinn hjálparlaust. Og svo til einu afskipti
föðurins af barninu, eftir að það hefir náð vissu marki sjálfsbjargar, eru
þau að skakka stöku sinnum leikinn milli afkvæma sinna, ef þeim lendir
saman í hans viðurvist meir en góðu hófi gegnir. Og til eru mæður, sem
geyma föðurnum viss afskipti af afkvæmum, einkum drengjum, eftir að
þau hafa náð nokkrum líkamsþroska, en það eru refsingar, líkamleg vald-
beiting sem móðirin telur sig ekki hafa lengur orku ril að veita á sóma-
samlegan hátt. Eg held að þetta atriði sé eitt það auðvirðilegasta, sem ég
hefi haft kynni af í samskiptum kynjanna um uppeldi afkvæma, og oft
furðað mig á að nokkur karlmaður skuli Iáta bjóða sér upp á þetta grýlu-
hlutverk. En eins og hann gefur barninu að borða þegar konan hans skipar
honum að gera það, eins flengir hann son sinn eftir fyrirmælum móður-
innar, þar sem hann álítur hvorttveggja skyldu sína sem föður. I báðum
tilfellum hefir móðirin frumkvæðið. Fyrr en varir hefir barnið náð skóla-
skyldualdri og tekur að fjarlægjast heimili sitt. Auknar þarfir og kröfur
barnsins auka enn á annríki móðurinnar, en hún verður æ meir ein innan
veggja heimilisins.
Fyrirvinnan þarf helzt enn að auka við eftirvinnu, næmr- og helgidaga-
vinnu eigi hún að standa jafnfætis þeim um forsjá heimilisþarfanna, sem
móðirin og börnin vitna oftast til sem fyrirmyndarfjölskyldufeðra. Osjálf-
325