Tímarit Máls og menningar - 01.09.1978, Síða 11

Adrepur
verðum að líta til þeirra þjóðfélagslegu og heimssögulegu fyrirbæra sem knúðu
þetta félag og skilja að þau hafa þróast í tímanum og sum hefur tímans tönn
táið í sundur. í ljósi þessa myndi ég vilja gera fyrirvara við það sem formaður
félagsins, Þorleifur Einarsson, sagði á fertugsafmælinu: „Áttavitinn er stilltur.
Við þurfum að halda áfram í þá stefnu sem tekinn var“ (Þjóðviljinn, 17. 6.
77). Ef átt er við að stefnan sé ennþá sameignarstefna og sjálfstæðisbarátta, þá
er ég sammála. Ef þetta hins vegar merkir að leiðin til að ná þessum markmið-
um sé absolútt rétt, þá er ég ósammála. Ég álít þvert á móti að leiðrétta þurfi
stefnuna verulega, við séum komin á grynningar og áframhaldandi sigling x
upphaflega stefnu endi uppi á jöklum. En til þess að komast aftur á rúmsjó
held ég að við þurfum allt annað en auglýsa eftir nýju mikilmenni. Við þurfum
raunverulegan athafna- og umræðugrundvöll sem losar um baráttuhöft vinstri-
manna.
Ég ímynda mér að næstu Tímarit gætu þjónað sem umræðuvettvangur og
ef ég mætti panta umræðuefni þá eru það í fyrsta lagi: Uppgjör við gæsa-
lappasósíalisma Sovétríkjanna (og hér dugir hvorki yfirklór eins og ríkiskapí-
talismi undir vörumerkinu „íslenskur sósíalismi“ né átrúnaður á Kína). í öðru
lagi uppgjör við Fjallkonurómantíkina og goðsöguna um hina „sviknu þjóð“.
Þess í stað tekin til umfjöllunar þau brýnu vandamál sem brenna á íslending-
um í dag, bæði í starfsmálum og menningar.
Pétur Gurtnarsson.
Stalínisminn enn
Sá dæmalausi Jósep Stalín ætlar seint að hætta að hrella mannkynið. Jafnvel
hér á þessu saklausa landi eru enn til menn, aldarfjórðungi eftir dauða hans,
sem hrökkva við og aftur þegar nafn hans eitt er nefnt, næstum eins og ein-
hver hafi staðið þá að slæmu verki. Þetta hefur gerst þrásinnis að undanförnu,
ekki síst eftir að ósvífinn maður féll í þá fásinnu að troða „föður þjóðanna"
inní nafn á leikriti sem fjallaði síðan um allt annan föður og engar þjóðir. f
umræðunum sem spunnust útfrá þessu tiltæki gerðu sumir Jósep að samnefnara
fyrir alla helstu lesti sem kunnir eru úr syndaregistri manna frá því sögur hóf-
ust og teygðu þannig stalínisma-hugtakið útfyrir alla merkingu; stalínisti varð
ekki aðeins skammaryrði, það varð eitt af þeim merglausustu sem íslenskri
tungu hefur áskotnast um dagana. Og þeir sem af ýmsum ástæðum kveinkuðu
sér undan þessum ófögnuði tóku oftar en ekki gagnstæðan pól í hæðina og
tróðu stalínisma-hugtakinu niður í áður óþekkt þrengslagöng; stalínismi varð
þá ekki annað en kenning Stalíns um sósíalisma í einu landi, eða hugsanir og
gerðir þessa eina manns, eða gúlag og punktum basta, — umfram allt var útí
hött, gott ef ekki hámark forheimskunar, að tala um stalínisma á íslandi.
233-