Tímarit Máls og menningar - 01.09.1978, Blaðsíða 7

Adrepur
Þótt heimshreyfing kommúnista hafi breytt mjög um ásýnd frá dögum bolsé-
vikka, er þar einungis um rökrétta þróun að ræða. Einn grunntónn bolsévism-
ans er að flokkurinn verði að hafa forræði fyrir verkalýðsstéttinni. Þegar bylting
var ekki lengur í sjónmáli í V-Evrópu, varð því forræði einungis náð með um-
bótabaráttu og þingsalabrölti. Síðan stuðluðu hagsmunir sovéska skrifræðisins
og umbótasinnuð vitund vesturevrópskrar verkalýðsstéttar í sameiningu að því
að afmá valkost byltingarinnar smám saman úr hugmyndaforða hinna vaxandi
fjöldaflokka kommúnista. Þingræðisstofnanir kapítalismans hafa smám saman
hafist til öndvegis í herstjórnarlist þessara flokka, þótt sósíalismi sé vissulega
enn þá markmið hennar — líkt og hjá jafnaðarmannaflokkum til skamms tíma.
Umbótahyggja kommúnískra flokka er um margt með öðru sniði en gerist
hjá krötum. Meginmunurinn er þó fólginn í því að kommúnistar telja mun
meira svigrúm vera til samfélagsbreytinga en kratar. Þetta kemur m. a. fram í
því að kratar taka jafnan meira mark á álitsgerðum opinberra hagsýslustofnana
og halda sér innan þeirra marka sem þar eru dregin. Kommúnistar sjá hins
vegar rýmri möguleika á umbótum í þágu verkalýðs: klípa megi af „auka-
gróða“ einokunarhringja, bættur kaupmáttur launa og aukin opinber umsvif
örvi eftirspurn og herði þannig á hjólum efnahagslífsins o. s. frv. Dægurstefna
þeirra verður því „yfirboðsstefna" miðað við stefnu krata.
Dægurpólitík Alþýðubandalagsins mundi sóma sér vel innan um baráttumál
kommúnistaflokka hvarvetna í V-Evrópu. Hvort sem þeir eru kenndir við
Evrópukommúnisma, Brésneffisma eða bandalög af ýmsu tagi, á stefna þeirra
rætur í sömu sögulegu hefð, sömu kenningu um gerð samfélagsins og sömu
reynslu (í orði verkalýðsins, í reynd ekki síður ráðamanna Sovétríkjanna).
Stefnan er líka alls staðar mörkuð af umbótahyggju, sem að vísu er annars vegar
herskárri en kratanna, og hins vegar fylgja henni óskir um sósíalisma.
Allan málflutning Alþýðubandalagsins um þessar mundir má taka saman í
setninguna: „Hægt er að reka íslenska auðvaldssamfélagið betur en gert er.“
í blaðaviðtali nýlega var það helsti boðskapur eins framámanns flokksins, hag-
fræðings ASÍ, að endurreisn efnahagslífsins þyldi bættan kaupmátt. Efnahags-
tillögur Alþýðubandalagsins bæði fyrir og eftir kosningar einkenndust af lýð-
skrumi og léttúð. Það lítur fallega út á blaði að taka skuli nokkra milljarða úr
vösum atvinnurekenda með skattlagningu og lækkun álagningar. Það breytir þó
ekki þeirri staðreynd að gróðinn er vaxtargjafi auðskipulagsins og skerðing hans
hefur í för með sér keðjuverkun — að öllum líkindum samdrátt, atvinnuleysi
og skerðingu kaupmáttar.
Sú undirstöðuþekking á samfélaginu, sem hverjum sósíalista ætti að vera til-
tæk, segir okkur m. a. að sveiflukennd framþróun auðmagnsins hefur í för
með sér tímabil gróðataps, stöðnunar og atvinnuleysis, sem auðvaldskerfið nær
sér ekki upp úr án þess að ganga í gegnum hreinsunareld, sem m. a. hefur í för
229