Tímarit Máls og menningar - 01.09.1978, Side 46

Tímarit Máls og menningar
gæta sín að forðast að taka þátt í ólöglegri neðanjarðarstarfsemi, sem er
háskaleg í austurevrópsku stjórnarfari og getur engan veginn leynst fyrir
hinni voldugu lögreglu. Þessari „samhliða“ pólitísku menningu er auk
þess alltaf hætt við klofningi, hún getur einnig þróast í þrönga sértrúar-
átt, haft þá innan sinna vébanda sem þegar eru útskúfaðir en verið ófær
um að skírskota til meirihluta samfélagsins. Slíks eru áður dæmi. Stjórnar-
andstaðan verður umfram allt að forðast að reisa vegg milli sín og komm-
únista, þ. e. a. s. gegn félögum í kommúnistaflokknum — hverjum einum
og öllum í heild. An ágreinings í þeirra röðum verður þjóðfélagskerfinu
ekki breytt. Hvort sem þeir geðjast mönnum vel eða illa þá verður það
aðeins andstaða úr þeirra röðum sem getur rutt brautina. Það sýndi reynslan
í Tékkóslóvakíu ótvírætt.
Enginn getur gert sér vonir um að „breyting til lýðræðis undir kommún-
ískri stjórn“ í Austur-Evrópu verði fljótunnið eða auðvelt verk. Slík blekk-
ing er tilhæfulaus. Það er meðal séreinkenna sovétkommúnismans að byrj-
unin er erfiðust. Kerfið á ekki til þætti sem gætu hvatt til upphafsins eða
auðveldað það. Ur róttækustu byltingu okkar tíma hefur vaxið upp eitt
allra íhaldssamasta þjóðfélagskerfið.
Framhald þessarar þróunar verður ekki síður erfitt en upphafið. I þjóð-
félagi þar sem fólk hefur aldrei átt þess kost að læra leikreglur lýðræðisins
gæti gerst næstum hvað sem væri. Framvinda mála einkennist vafalaust
af margs konar mistökum og einnig nýjum ósigrum eins og í Tékkósló-
vakíu fyrir 10 árum. Það verður leið út úr miklum ófullkomleika yfir í
aðra minni. En hin háleitu sósíalísku markmið annars staðar í heiminum
verða einnig í sjónmáli.
Þ. H. þýddi.
264