Tímarit Máls og menningar - 01.09.1978, Síða 49

Erindi um lífið „hinumegin"
minnir óneitanlega meir á steingerða krumlu stalínismans en á þá ósýnilegu hönd
markaðsreglunnar sem Marx er sammála Smith um að stýri málum í auðvaldsþjóð-
félagi.
Umgerð sögunnar er sú að herra A. G. er fornvinur höfundar, og frá honum
berst mikill handritaböggull einu sinni á árunum milli stríða. Nú hlýtur A. G. að
vera horfinn úr tölu lifenda og því sé í lagi að birta þá sögu sem hann segir af
sjálfum sér. Herra A. G. fór sem sé í ferðalag, leggur leiðir sínar um ókunna stigu
og lendir að siðustu í borginni X sem liggur utan venjulegra landabréfa. í X snýr
allt öfugt miðað við siðgæðismat og lifnaðarhætti Vesmrlandabúa. Dyggðin er fólgin
í aðgerðaleysi, kæruleysi um eigin hag og náungans, lífsleiðinn ríkir. Fólkið lifir
við hungurmörk, húsin grotna niður, hvergi sést stingandi strá. Sumarið greinist
frá vetrinum á því einu að í staðinn fyrir að vaða aur á götunum þarf fólk að
berjast við sandstorma og smjúgandi ryk. Allt er merkt sjálfstortímingunni, nema
þá helst fangelsið sem líkist lúxushóteli. Fangarnir einir fá nóg að éta, og er það
refsing þeirra. Sérstök stétt svonefndra riddara auðkennist á því að venjulegt fólk
verður að bera þá á háhesti. Burðarmanninum er sæmd að stöðu sinni, en sá sem
borinn er nýtur almennrar vorkunnsemi. (Minnir þetta ekki á þá opinberu hug-
myndafræði austantjaldsríkja að enginn heiður sé meiri en sá að vera verkamaður
og þannig burðarstétt sósíalismans? A bak við þessa hugmyndafræði finnst mörg-
um að dyljist römm stéttaskipting). Herra A. G. verður ástfanginn af stúlku sem
er ekki alveg samdauna ömurleikanum, og von hans er sú að geta fengið nokkra
borgarbúa með sér yfir til okkar þekkm heima, þá muni stúlkan fylgja honum.
Fyrir því heldur hann erindi um lífið „hinumegin" og sparar nú hvergi lýsing-
arnar. Borgarlýðurinn er að vísu tilbúinn til að fara hópum saman í „skemmti-
ferðir“ þegar yfirvöldin mæla svo fyrir, og úr þeim ferðum kemur enginn afmr
því gengið er fyrir ætternisstapa. En í ferðina til annarra heima með herra A. G.
fæst enginn, ekki einu sinni sú stúlka sem svo fúslega hefur gefið sig honum á
vald mitt í allri dauðadýrkuninni. Hún hlýtur að arka áfram með sínu fólki í forar-
bleym og rykmekki, og ekki einu sinni ástin gemr slitið hana frá örlögum sínum
í borg hins viðsnúna gildismats.
Hér fara á eftir nokkrar glefsur úr erindum herra A. G. um lífið „hinumegin"
úr 20. og 22. kafla fangelsisskáldsögunnar. Þessi brot em sett saman í eina heild
í þýðingunni, þótt sundurlaus séu í frumtexta.
Þýðandi.
Hvað er það, kæru tilheyrendur, sem gerir lífið aðlaðandi hjá okkur
ytra, hinumegin? Hvað er það sem gerir lífið ekki aðeins bærilegt, heldur
eftirsóknarvert, jafnvel svo ómótstæðilega skemmtilegt, að þvert gegn allri
skynsemi finnst fólki hjá okkur gaman að lifa? Hvaða skýring er á því að
smekkur fólks og dómgreind skuli leiðast út á slíkar villigötur? Hvað er
það sem gerir fólk hjá okkur undantekningarlaust glatt í sinni og ánægt
með sinn hag?
267