Tímarit Máls og menningar - 01.09.1978, Síða 53

Erindi um lífið „hinumegin“
valdi stóð til að skemmta óhörðnuðum unglingunum með græskulausri
ósannsögli. Stjórnmálamennirnir ljúga að sauðsvörtum almúganum af ein-
skærri góðgirni, svo að hann geti í þykkskinnaðri einfeldni sinni hlegið að
þeim af hjartans lyst og síðan auðsýnt þakklæti sitt með þeim uppspuna
að nú ríki sannkölluð gullöld og gróðatíð. Á þennan undirfurðulega máta
nýmr hver síns gamans.
Svo að girt sé fyrir misskilning ber mér að taka það skýrt fram, að hjá
okkur, í útlandinu, Ijúga vitanlega allir alltaf, en þó ekki í öllum tilvikum
með sama sannfæringarkraftinum. Af hverju þetta er svona, kæru tilheyr-
endur, geta ekki einu sinni sálkönnuðir okkar fundið neina viðhlítandi
skýringu á, en af sjálfri spurningunni má hafa mikla skemmrnn, því að
hún veitir færi á margvíslegum, næsta strákslegum getgátum. Það er t. d.
athyglisvert að embættismenn ríkis og fylkja ljúga með sams konar öryggi
upp á við sem niður á við, en upp á við er ákefðin stærri og niður á við
er leiknin meiri.
Eg kæri mig ekki um að fjalla sérstaklega um þau óvenjulegu og sannar-
lega furðulegu dæmi — sem betur fer er ekki mikið um þau! — þegar
menn, augljóslega undir fargi langvinnra geðtruflana, láta almennings-
álitið og grundvallaratriði almennrar siðprýði lönd og leið og segja sann-
leikann vísvitandi. Rannsóknarstofnanir halda skrá um slík dæmi og fylgj-
ast með undantekningunum, en þjóðfélagið lýsir dýpstu fyrirlitningu á við-
komandi einstaklingum.
Kæru tilheyrendur, í aðdáunarverðum þekkingarþorsta yðar freistist þér
ef til vill til að spyrja, hvað veldur hinni hröðu og gleðilegu útbreiðslu
sjálfslyginnar. Eg á ekki auðvelt með að gefa hér ótvíræð svör, enda vil
ég síst af öllu hafa áhrif að skoðanamómn yðar. En á það vil ég benda,
að sjálfslygin er handhægasta meðalið til að róa og fróa, má vera að það
valdi vinsældunum. Þetta er kjörin tómstundaiðja þess manns sem ekki
vill vera neinum til ama, ekki einu sinni sjálfum sér. Fjarri skarkala heims-
ins lokum við okkur inni, veljum viðfangsefni og setjum einbeitni í herð-
arnar. Fyrst skrökvum við yfirborðslega, en síðan ljúgum við að sjálfum
okkur af æ meiri innlifun. Niðursokkin í sjálfslygina ýfum við hár okkar,
glennum upp augun og skínandi fagrir svitadropar perlast fram á ennið.
Mörg okkar hafa svo mikla æfingu í þessu að án þess að hafa áður valið
efni getum við af bragði logið eins reiprennandi að sjálfum okkur og við
gemm gagnvart öðmm. Fræðimenn hafa skrásett óteljandi dæmi um það
að dyggðum prýddir heiðursmenn hafi gersamlega undirbúningslaust tekið
271