Tímarit Máls og menningar - 01.09.1978, Blaðsíða 106

Tímarit Mdls og menningar
greinum. í ritgerð minni taldi ég að sú gerð sagnarinnar sem Landnáma
hefur hefði átt hér betur við; orð draummannsins: „þar er heill þín öll“
hefðu verið þyngri á metunum sem spádómur um framtíð Hrafnkels, fyrir-
boði um úrslit sem lengi reyndist tvísýnt um. Heill Hallfreðar er hins
vegar utan við söguna. Hitt er annað mál og stórum vafasamara að höf-
undi sögunnar hafi „tekist miður“ er hann felldi munnmælin um Hallfreð
inn í hana og skilið eftir „lausa þræði“. Lögmál sögunnar er að lýsa höfð-
ingja sem hefst af sjálfum sér. Til þess að fullnægja því varð faðir Hrafn-
kels að vera óvirkur. Hrafnkell á í öllu frumkvæði að uppgangi sínum og
nýtur í öngvu fulltingis föður síns. Hefði hann eftir kollsiglingu og
niðurlægingu verið endurreistur fyrir tilverknað karlsins, líkt og Oddur
Ofeigsson í Bandamannasögu, væri lýsing hans rökleysa. Tilvist Hall-
freðar í sögunni, góð frændsemi og samband þeirra feðga styrkir þessa
hneigð hennar, áréttar að Hrafnkell þurfti föður síns ekki við. Hann var
eigin örlagavaldur.
Hugleiðingar sem þessar varða atriði sem líklega reynist örðugast við
rannsóknir á uppruna Islendingasagna: Hvar og hvernig mætast munn-
mæli og saga? Ef efniviðurinn var að meira eða minna leyti það sem var
mál manna á 13. og 14. öld um forna viðburði verður varla undan því
vikist að taka munnmælafræðina, sem er sjálfstæð vísindagrein, í þjónustu
rannsóknanna af meiri alvöru en hingað til hefur verið gert.
324