Tímarit Máls og menningar - 01.12.1978, Síða 28

Tímarit Máls og menningar
sem bíða í blindri von eftir einhverri undankomuleið, einliverri sögulegri
lausn sem ljái örlögum þeirra merkingu í tilviljunarkenndum og heimsku-
legum hildarleik.
Frægð Mailers fölnar eftir þetta fyrsta meistaraverk, ekki síst vegna þess
að hann er sjálfur óánægður með það frásagnarform sem hefur fært hon-
um frægðina og tekur að leita nýrra leiða til að tjá skáldsýn sína. Næsta
skáldsaga hans, „Barbary Shore“ (1951), er nokkurs konar allegóría eða
dæmisaga um tilgangsleysi byltingarvilja og undirróðursstarfsemi sem á
ekki neinar rætur í samfélaginu. Hún lýsir þremur sambýlismönnum í
Brooklyn, kapítalista með fasistatilhneigingar, marxista með bolsévísk sam-
bönd og trotskista sem þjáist af svefnleysi. Sambýliskona þeirra, hálfsturi-
aður sakleysingi, er allra gagn, og loks býr með þeim öldruð og afdönkuð
Hollywood-stjarna. Bókin er miklu fremur sálfræðileg en hugmyndafræði-
leg könnun og í henni virðist Mailer gefa í skyn einhvers konar samband
milli stjórnmála og ástaróra sem nái hápunkti í brjálsemi.
I þriðju skáldsögu sinni, „The Deer Park“ (1955), gengur Mailer enn
lengra í könnun sinni á kynhvötinni sem geranda í mannlegum samskipt-
um og áhrifamiklu þjóðfélagsafli. Sögusviðið er glæsileg Hollywood-
nýlenda úti í eyðimörkinni þar sem peningajöfrar og stjörnur kvikmynda-
iðnaðarins njóta hins ljúfa lífs í allsnægtum og áhyggjuleysi. Sagan af-
hjúpar á kaldhæðinn og oft kímilegan hátt hundingshátt, hugleysi og
hræsni þessara forréttindastétta hins bandaríska neysluþjóðfélags. Bókin er
nokkurs konar speglasalur helvítis, þar sem sjálfsblekking og lífslygi eru
í senn undirstaða og hreyfiafl tilverunnar.
Með fjórðu bók sinni, „Advertisements for Myself“ (1959), sem er safn
ritgerða og sagna af ýmsum gerðum og lengdum, má segja að Mailer hafi
loks fundið þá tóntegund og það tjáningarform sem hæfi hamslausum til-
finningum hans og óbeisluðu ímyndunarafli. I fyrstu auglýsingu bókar-
innar segir hann: „Hinn beiski sannleikur er sá, að ég er fangi skynjunar
sem gerir sig ekki ánægða með neitt minna en byltingu í vitundarlífi sam-
tímans.“ I einni markverðustu ritgerð bókarinnar „The White Negro“,
skilgreinir hann hugmyndaheim og afstöðu hippanna og gerist eins konar
hugmyndafræðingur þeirra: Þeir eru hinir amerísku existensjalistar sem
hlýða uppreisnarrödd eigin sálar, eru sáttir við áhættuna og reiðubúnir að
hlýða á tónlist mannlegra hvata. Þessi sérkennilega og sundurleita bók
skóp þá ímynd af Mailer sem síðan hefur loðað við hann. Hann er í senn
358