Tímarit Máls og menningar - 01.10.1979, Side 13

Land, þjóð og tunga
Bandaríkin ekki einnig af eldri rót? Gegnir ekki sama máli um þá hug-
mynd Vilhjálms Þórs að gera Island að bandarískri nýlendu? Sagnfræð-
ingurinn Þór Whitehead hefur sannað, að sú afstaða var ráðandi innan
Bandaríkjastjórnar, þegar fallist var á að herstöðin Island lýsti yfir stjórn-
arfarslegu sjálfstæði þennan dag 1944, að sú skipan kynni að gera stór-
veldinu auðveldara að halda þessu herfangi sínu að styrjöld lokinni, en
ríkisstjórnir Bretlands og Sovétríkjanna voru tregar vegna sömu sjónar-
miða. Tveir fyrstu forsetar íslenska lýðveldisins voru hallir undir þá hug-
mynd að tengja Island Bandaríkjunum sem nánusmm böndum. Eg gæti
minnt á ýms fleiri dæmi sem benda á að hugmyndin frá 1867 hafi verið
lifandi æ síðan og sé hinn raunverulegi orsakavaldur í sögu síðustu ára-
tuga.
Við Islendingar erum þvargarar, og þegar mikið er í húfi þrösum við
hvað ákafast um einskisverða smámuni. Deilurnar um hernámið hafa
snúist upp í marklaust orðagjálfur og fáránlegt þvaður um höfuðáttirnar
austur og vesmr, lýðræði og einræði, frelsi og kúgun og þar fram eftir
gömnum. Kynnu þessi viðhorf ekki að breytast ef sannað yrði á óvefengj-
anlegan hátt að hernám Islands er einvörðungu afleiðing af útþenslu-
stefnu stórveldis sem unnt er að rekja meira en öld afmr í tímann? Is-
lendingar geta ekki haft neinn hag af því að láta stórveldi gleypa sig, en
til eru aðilar á Islandi sem hafa gróðahagsmuna að gæta í því sambandi,
mangarafélögin sem hernámsflokkarnir þrír stofnuðu 1951. Þessi mang-
arafélög láta jafnaðarlega fara lítið fyrir sér, en á þeim krælir um leið
og hagsmunir em í húfi eins og um árið þegar þau fengu furðu stóran
hluta þjóðarinnar til þess að undirrita auðmjúkt bænarskjal um það að
fá að njóta þeirrar mildi að búa við hernám til eilífðarnóns. Islendingar
kynnu að skilja stöðu sína, ef þeim væri gert það Ijóst á afdráttarlausan
hátt að hernámið er aðeins afleiðing af gleypingarstefnu stórveldis og
er þeim einum í hag sem hirða gróða á þurru.
Eg hef hér minnst á gleypingarstefnu vesturheimska stórveldisins, en
slík afstaða til umheimsins hefur verið einkenni allra þeirra stórvelda
sem mannkynssagan kann frá að greina. Stórveldi em einskonar krabba-
mein í félagsmálum, bólgna og þrútna í sífellu, en morkna um leið hið
innra, þar til þau liðast sundur í dauðateygjum. Afrek þeirra geta verið
margvísleg, en þau sem skipta okkur mesm máli er sú iðja stórvelda að
ganga af smáþjóðum dauðum, tortíma menningu þeirra og mngutaki.
Styrkur okkar hefur til skamms tíma verið einangrunin, stómeldin töldu
259