Tímarit Máls og menningar - 01.10.1979, Qupperneq 102

Tímarit Máls og menningar
gesti var tekið fagnandi, sem einhvern
frambærilegan boðskap hafði að flytja
og þess naut Gunnar oft ríkulega; í því
sambandi má minna á hina bráð-
skemmtilegu frásögn hans um fundinn
á Eiðum 1932, þegar hann talaði í tvær
klukkustundir fyrir fjöimenni, sem ekki
hreyfði sig úr stað, þrátt fyrir það, að
á neðri hæðinni dunaði músik og dans,
— en frá því segir hann i „Stungið nið-
ur stíivopni".
Gunnar Benediktsson skýrir bæði í
þessari bók og „Stílvopninu“ allnáið frá
þátttöku sinni í Kommúnistaflokki Is-
lands, þessum nýgræðing í pólitíkinni,
og mörgum þeim ógleymanlegu og fórn-
fúsu félögum, sem þá lögðu flest í söl-
urnar fyrir málstaðinn, án þess að hljóta
nokkuð í staðinn annað en hálfgerða út-
skúfun úr þjóðfélaginu, utan þeirrar lífs-
fyllingar, sem lyfti þeim hátt upp úr
hinu daglega brauðstriti. Oll er þessi
frásögn merkileg heimild, svo langt sem
hún nær, hins vegar hefði ég óskað þess,
að hann hefði fjallað ýtarlegar um ýmsa
þætti þessarar sögu, þar sem þeim fer
nú fækkandi, sem þar unnu að; ég nefni
t. d. frásagnir um „réttlínudeiluna"
1934, og í því sambandi hlýmr Gunnar
að geta sagt frá brotthvarfi Stefáns Pét-
urssonar úr hreyfingunni, en frá því
hygg ég, að hvergi muni sagt, svo og
nánari lýsingar á þeim mörgu félögum,
sem stóðu í stríðinu á þessum tíma; eða
þá „finnagaldrinum" 1939—40, — sem
sagt nánari frásögn um alla þá heift,
sem þá lét á sér kræla.
Eitt atriði, sem Gunnar víkur að í 4.
kafla, er einkar athyglisvert um stöðu
hans í hreyfingunni, en það er hlutdeild
hans í útgáfu Nýs dagblaðs 1941, þá er
Þjóðviljinn var bannaður og ritstjórar
hans fluttir í fangelsi til Bretlands. Þá
brást Gunnar við á þann hátt að flytj-
ast austan af Eyrarbakka, til að fyila í
autt skarð fyrir hreyfinguna einmitt í
þann mund, er ekkert biasti við honum
atvinnukyns nema Bretavinnan í Kald-
aðarnesi, sællar minningar. Nú var það
svo, að Gunnar hugði jafnvel á frekari
blaðamennsku fyrir hreyfinguna, þegar
ritstjórar Þjóðviljans tóku aftur við
Nýju dagblaði síðsumars 1941, en af
því varð ekki og Gunnar gerðist verk-
stjóri á stöðvum brezka heimsveldisins
við Olfusá. Hann kennir það miðstjórn
Sósíalistaflokksins, að ekki varð um
frekari blaðamennsku hans að ræða, en
gerir ekki frekari grein fyrir málinu.
Þarna sýnist mér vera hálfkveðin vísa,
sem full ástæða hefði verið að botna,
úr því að málinu er vikið á annað borð.
Þetta kemur cinnig fram síðar, þar sem
Gunnar kemst svo að orði, að hann væri
að „glata hylli og trausti flokksins"
(bls. 121), þá gerir hann enga tilraun
til þess að skýra það nánar, eins og les-
andinn væntir.
Eg hygg, að þar sem Gunnar fjallar
um þróun hins „þríeina flokks“, sem
hann kallar svo, þ. e. þeirra flokka, sem
myndað hafa forystuafl hinnar róttæku
sósíalistísku verkalýðshreyfingar, komi
fram það markverðasta, sem um þá sögu
verður sagt, og með flest sé rétt farið,
svo að hér sé því ágæt heimild. Þó er
ég ekki viss um, að Gunnar muni alveg
rétt, þar sem segir (bls. 168), að þátt-
taka flokksmanna Sósíalistaflokksins í
nýstofnuðu Alþýðubandalagsfélagi 1966
í Reykjavík hafi verið lítil; miklu frem-
ur munu þeir hafa verið kjarni félagsins
og langvirkustu meðlimirnir allt frá
upphafi.
Varðandi skipulagsmál hinnar sósíal-
istísku hreyfingar á sjöunda áratugnum,
sem Gunnar vikur að í bók sinni, er
vert að geta framlags lians á síðasta
348