Tímarit Máls og menningar - 01.02.1983, Page 19

Gunnar Kristjdnsson
Andstæðingar í öryggisleit
Hví skyldu málefni friðarins vera mönnum svo hugleikin um þessar mundir
sem raun ber vitni? Er ekki friður? Er ekki friður einkum á dagskrá þegar
stríð er? Það er vissulega öllum kunnugt, að friður er ekki alls staðar í
heiminum á þessari stundu. Víða leysa menn deilur, sýna yfirgang, kúga
náungann eða verjast honum með vopnum. Og jafnvel á hinu friðsæla
norðvesturhveli jarðar þar sem friður er sagður hafa ríkt allt frá lokum síðari
heimsstyrjaldar, friður undir helskugga kjarnorkusprengjunnar, jafnvel þar
hangir friður á bláþræði. En hvað er friður og hvað er stríð? Er friður, þegar
vopnin tala ekki? Kjarnorkuvopn tala á annan hátt en önnur vopn, þögn
þeirra eykur ekki frið í hugum manna, því þau tala með þögn sinni. Svo hafa
menn talað um „hið þögla stríð“, hungrið, sem leggur 55 milljónir manna að
velli á ári hverju, þar af 20 börn á hverri mínútu, tæpur milljarður manna
býr við matarskort. Samt er nægur matur til og jörðin getur nært mun fleira
fólk en nú byggir þessa jörð að óbreyttum aðstæðum hvað fæðuöflun
snertir. En fjármagnið rennur til annarra hluta: til aukins vígbúnaðar. Hans
vegna sveltur fólk um víða veröld, hans vegna óttast menn ótrúlega
fullkomna hernaðartækni, hans vegna næra menn hatur hver til annars og
hans vegna grefur kvíði og vonleysi um sig um allan heim. Það þarf því
engan að undra að málefni friðarins séu mönnum hugleikin um þessar
mundir.
Fridur og hamingjuskilyrði
Jeremía spámaður tók í hnakkadrambið á þeim spámönnum samtíðar sinnar
sem töluðu fjálglega um frið fyrir um það bil 2700 árum og sögðu „friður,
friður, þar sem enginn friður er“, svo vitnað sé í orð Jeremía sjálfs. Þá rétt
eins og nú töldu margir sig vinna af einlægni í þágu friðarins. En ekki liggja
allar leiðir til friðar, það ætti sagan að sýna. Þar á meðal voru leiðir
falsspámanna sem gátu með rétti sýnt fram á, að stríð væri ekki. En þeir
lokuðu augum sínum fyrir því, að skilyrða friðarins var ekki gætt þar sem
fjöldi fólks bjó við misrétti, ótta, kúgun og einangrun. Friður var að mati
spámannanna ástand, þar sem skapandi kraftar lífsins og samfélagsins fengu
að njóta sín, þar sem jafnvægi ríkti, réttlæti, vinátta og nóg atvinna svo
eitthvað sé nefnt.
9