Tímarit Máls og menningar - 01.02.1983, Page 127

lestrarnautninni. Ef margræð ljóð þarfn-
ast mynda, sem ég dreg í efa, þá mega
þær síst af öllu vera einræðar. Þetta ætti
sómakært útgáfufyrirtæki að hafa upp-
götvað fyrir löngu.
Vésteinn Lúðvíksson.
FLÖKKULÍF
Æskusaga Hannesar Sigfússonar
skálds
Iðunn.1981
Skráðar ævisögur má til hægðarauka
flokka í tvennt: endurminningar og sjálfs-
ævisögur annarsvegar, og hinsvegar um-
fjöllun annarra manna um tiltekna
persónu, einatt eftir sundurleitum heim-
ildum og fært í letur eftir dúk og disk,
jafnvel löngu eftir að sá sem um er fjall-
að hvarf til feðra sinna og enginn er til
vitnisburðar um hann lengur.
I síðara tilvikinu er höfundi oft fyrir-
gefanlegt þótt sitthvað kunni að vanta
uppá öruggar heimildir og pottþéttan
sannleika, svo ekki sé talað um óvefengj-
anlegar niðurstöður um hvaðeina. Það
er utan ramma þessa greinarkorns að
hafa fleiri orð hér um.
Endurminningabók Hannesar Sigfús-
sonar sem út kom haustið ’81 undir
heitinu Flökkulíf flokkast að sjálfsögðu
undir fyrrnefndu skilgreininguna,
þ.e.a.s. svo langt sem hún nær, og að svo
miklu leyti sem hún er ekki í ætt við
skáldsögu meðvitað eða ómeðvitað af
höfundarins hálfu. En slíkir bastarðar,
samkrull endurminninga og skáld-
skapar, hafa átt nokkuð upp á pallborð-
ið að undanförnu og geta óneitanlega
búið yfir vissum töfrum, einkum ef frá-
sögn og stíll eru á háu listrænu stigi; þá
er margt hægt að fyrirgefa, þótt dáltið sé
brallað á kostnað staðreynda.
Umsagnir um bœkur
Ég get ekki að því gert að ég er svo
gamaldags í afstöðu minni til söguritun-
ar, að ég geri beinlínis þá kröfu til henn-
ar að höfundur segi það eitt sem hann
veit sannast og réttast og leiti allra hugs-
anlegra meðala til að prófa minni sitt,
m.a. með samanburði við aðra, skráðar
heimildir s.s. sendibréf, ljósmyndir,
blaðagreinar og þar fram eftir götunum,
og þurfi helzt ekki að afsaka sig eftirá
með því að hann sé með svikamyllu í
minninu. Reyndar hef ég þó í huga orðs-
kvið sem ég heyrði gamalt fólk stundum
segja í bernsku minni: Gakktu fyrir
hvers manns dyr og segðu aldrei nema
satt, og muntu hverjum manni hvim-
leiður verða. Við þeim ósköpum er
nefnilega til eitt gullvægt ráð, sem bæði
ævisöguritarar og aðrir ættu að geta far-
ið eftir, ef þeir vilja sýna sjálfum sér eða
öðrum einhverja tillitssemi: að kunna að
þegja. Þögn getur undir mörgum kring-
umstæðum ekki aðeins verið réttlætan-
leg, heldur og nauðsynlegri en flest ann-
að, ef sögumaður á ekki að bregðast
trúnaði.
Þetta mun víst þykja orðinn nógu
langur inngangur að einhverju sem á að
kallast ritdómur og mál til komið að
snúa sér að bókinni sjálfri. Er þá fyrst að
geta þess hvernig hún er til komin, ef
verða mætti til einhverrar skýringar á
því hvernig hún er.
Síðsumars 1981 sendi Iðunnarútgáfan
mér í hendur til yfirlestrar þýðingu
Hannesar Sigfússonar á upphafsbindi
endurminninga hans sjálfs, frumritaðra á
norsku, og höfðu ekki fundið náð fyrir
augum norskra forleggjara, líklega þótt
of bundnar við gjörókunnan mann
norskum lesendum. Handritið nefndist í
ísl. þýðingunni „Ferð úr grasi“ og bar
þess nokkurn keim að höfundurinn
hafði ekki að heitið gæti haft samneyti
117