Tímarit Máls og menningar - 01.12.1984, Blaðsíða 23

Jose Regio
en ég hef aldrei verk og lýk heldur engu,
fæddur af ást sem er milli djöfulsins og guðs.
Ó, gefið mér aldrei nein guðhrædd ráð!
Krefjið mig ekki um skilgreiningar!
Og enginn skyldi segja við mig: „Komdu hingað!“
Líf mitt er rok sem hann rauk á með.
Það er boði sem reis í föll.
Ein öreind í viðbót sem óx.
Eg veit ekki hvert leið mín liggur,
mér er hulið hvert ég stefni.
— Eg veit að ég kem samt ei!
GOMES FERREIRA fæddist árið 1900 í Oporto. Hann starfaði í utanríkisþjónust-
unni og var meðal annars konsúll í Kristjansund í Noregi. Oft bregður fyrir í
verkum hans norrænum blæ þótt þau hafi ekki orðið fyrir verulegum áhrifum, nema
þá bókin Skandinavísk tíð. Ferreira hefur skrifað sögur, ljóð, minningabækur og
mikið í dagblöð. í verkum sínum er hann trúr stefnu nýraunsæismanna og með
félagsvitund í víðri merkingu. Stefnan opnaði hugarfarið og beindi því út fyrir
landamærin, til nýlendnanna og atburða heimsins, en hugsunin hafði þjóðlega
vitund að heimahöfn. Að þessu kepptu nýraunsæismennirnir.
Nýraunsæið hindraði skáldin ekki í að auðga anda sinn í öðrum andlegum og
veraldlegum stefnum, einkum í súrrealismanum — því hvað er meira raunsæi en það
sem athugar hið óraunsæja eðli og tilfinningar mannsins, það sem ekki verður séð
með berum augum og hinu mesta raunsæi ytra augans. Fylgismenn stefnunnar töldu
sig vera kallaða til félagslegrar ábyrgðar, ábyrgðar gagnvart þjóð sinni, auk þess sem
þeim bar að halda skáldskapnum í skefjum svo að hann hyrfi ekki með öllu á
erfiðum tímum út í einhverja taumlausa vitleysu, á tímum einræðis Salazars. Þá hefði
hann auðveldlega getað haldið á flótta frá hinu ytra raunsæi á vit tilfinningaskrauts.
Það hendir skáldskapinn og vitsmunina og mannsandann tíðum. Andinn er sjaldan
skrautlegur þegar best gegnir, í frelsi og þegar friður ríkir, heldur ef kreppir
hvarvetna að. Aðþrengdur andi unir sér við flúr.
Slík þjóðfélagsleg ábyrgð er orðin sjaldgæf meðal skálda. Þau fylgja fremur þeirri
tískustefnu að vera alls ekki gamaldags, að vera eins og auglýsingin, eins og allir
aðrir. Skáldin halda að það sé að vera samstígur tímanum að flíka ekki hugsunum
heldur flíkum.
I nýraunsæinu portúgalska var góður skammtur af rómantík, minningum. Raun-
sær listamaður er fremur mildur og sár en harður og boðberi hrárra tíma sem engin
493