Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.12.1984, Page 124

Tímarit Máls og menningar - 01.12.1984, Page 124
Tímarit Máls og menningar Tengslin við nasisma Athyglisverðasta deiluefni okkar PH varðar notkun mína á hugtökunum lífs- heimspeki, nasísk hugmyndafræði, þjóðernisstefna og snillingadýrkun. Hann segir að ég telji að sérhver aðdáun á náttúrunni og sveitinni sé smituð fas- isma. Það er rangt. Eg held engu slíku fram í bók minni, enda er það ekki skoðun mín eins og Hallberg er reyndar fullkunnugt eftir hin löngu samtöl okkar síðastliðið vor. I ritgerð minni ræði ég það sem ég kalla hamsúnisma, sem kom glöggt fram hjá Sigurði Nordal og fleirum á þessum tíma (sbr. grein mín um SN í TM&m 1984:1). Heimspekileg mynd þessarar stefnu, lífsheimspeki, birtist hjá þeim Ni- etzsche, Henri Bergson og Wilhelm Dilthey. Þeir hafa vissa andúð á skynsemishyggju eins og fram kemur í skrifum Bergsons um innsæi og Dilt- heys um innlifun og um hugtakið að skilja. PH lætur að því liggja að þetta komi íslensku höfundunum ekkert við, en það er rangt. Guðmundur Finnboga- son sótti fyrirlestra hjá Bergson og vitn- aði mjög til hans í doktorsritgerð sinni. Viðhorf sem greinilega minna á Dilthey koma fram í bókmenntaskrifum Sigurð- ar Nordal. Halldór Laxness og Einar Ólafur Sveinsson þaullásu Also sprach Zarathustra eftir Nietzsche, og Nietzs- che er getið í Rauða kverinu, Heiman eg fór og Vefaranum mikla frá Kasmír. Það að PH finnur orðið Iífsheimspeki ekki í íslenskum orðabókum er þessu máli óviðkomandi með öllu. I ritgerð minni legg ég drög að sam- anburði á kenningum Sigurðar Nordal og Friedrichs Nietzsche. Þótt hann sé gerður af nokkrum vanefnum af minni hálfu, þá skýtur PH mér hressilega ref fyrir rass að því leyti. Hallberg álítur nefnilega að það að Nordal var félags- lyndur og að hann varð sendiherra tuttugu árum eftir að hann skrifaði um- ræddar greinar, sanni að hliðstæður í greinum hans og Also sprach Zara- thustra séu óhugsandi. Mér þætti gaman að vita hvaða önnur heimspekirit hindra menn skv. PH í að gegn sendiherrastarfi. Samsvarandi fyrir ýmsar aðrar starfs- greinar væri jafnvel enn fróðlegra. I ritgerð minni kemst ég svo að orði að ýmislegt í skrifum HKL og Sigurðar Nordal minni á hugmyndafræði nasista. Eg geri ráð fyrir að PH viðurkenni eins og aðrir að róttæk þjóðernisstefna og sveitalífsdýrkun var áberandi hjá helstu talsmönnum nasismans, enda er það staðreynd. Samt telur PH það fjarstæðu að róttæk þjóðernisstefna HKL og SN og sveitalífsdýrkun þess síðarnefnda minni á nasismann. Hvers vegna er hið líka með þessum skoðunum og nasism- anum skyndilega horfið þegar HKL og SN eiga í hlut? Hjá Sigurði Nordal, Guðmundi Finnbogasyni og fleiri íhaldsmönnum komu á sínum tíma fram fjölmargar einstakar skoðanir, sem þeir voru sammála nasistum um. Samt voru þeir auðvitað ekki nasistar. En hvað bannar manni að segja að viðhorf þeirra minni á viðhorf nasista fáum árum síðar? Er einhver bannhelgi á umræðu um hugmyndagrundvöll nasismans? Hér skiptir meginmáli að ég hef rætt um að ein hugmynd minni á aðra. I því efni hef ég hvergi farið með rangt mál. Eg viðurkenni að það er ef til vill lang- sótt að rekja spor hamsúnisma og nas- ískrar hugmyndafræði í Atómstöðinni (og er ég þó ekki fyrstur manna til þess). Það er þó alls engin firra meðan lögð er áhersla á að aðeins er verið að ræða um líkingu hugmynda á yfirborðinu og án tillits til sögulegra atburða. Hugmyndir 594
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.