Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.12.1984, Blaðsíða 124

Tímarit Máls og menningar - 01.12.1984, Blaðsíða 124
Tímarit Máls og menningar Tengslin við nasisma Athyglisverðasta deiluefni okkar PH varðar notkun mína á hugtökunum lífs- heimspeki, nasísk hugmyndafræði, þjóðernisstefna og snillingadýrkun. Hann segir að ég telji að sérhver aðdáun á náttúrunni og sveitinni sé smituð fas- isma. Það er rangt. Eg held engu slíku fram í bók minni, enda er það ekki skoðun mín eins og Hallberg er reyndar fullkunnugt eftir hin löngu samtöl okkar síðastliðið vor. I ritgerð minni ræði ég það sem ég kalla hamsúnisma, sem kom glöggt fram hjá Sigurði Nordal og fleirum á þessum tíma (sbr. grein mín um SN í TM&m 1984:1). Heimspekileg mynd þessarar stefnu, lífsheimspeki, birtist hjá þeim Ni- etzsche, Henri Bergson og Wilhelm Dilthey. Þeir hafa vissa andúð á skynsemishyggju eins og fram kemur í skrifum Bergsons um innsæi og Dilt- heys um innlifun og um hugtakið að skilja. PH lætur að því liggja að þetta komi íslensku höfundunum ekkert við, en það er rangt. Guðmundur Finnboga- son sótti fyrirlestra hjá Bergson og vitn- aði mjög til hans í doktorsritgerð sinni. Viðhorf sem greinilega minna á Dilthey koma fram í bókmenntaskrifum Sigurð- ar Nordal. Halldór Laxness og Einar Ólafur Sveinsson þaullásu Also sprach Zarathustra eftir Nietzsche, og Nietzs- che er getið í Rauða kverinu, Heiman eg fór og Vefaranum mikla frá Kasmír. Það að PH finnur orðið Iífsheimspeki ekki í íslenskum orðabókum er þessu máli óviðkomandi með öllu. I ritgerð minni legg ég drög að sam- anburði á kenningum Sigurðar Nordal og Friedrichs Nietzsche. Þótt hann sé gerður af nokkrum vanefnum af minni hálfu, þá skýtur PH mér hressilega ref fyrir rass að því leyti. Hallberg álítur nefnilega að það að Nordal var félags- lyndur og að hann varð sendiherra tuttugu árum eftir að hann skrifaði um- ræddar greinar, sanni að hliðstæður í greinum hans og Also sprach Zara- thustra séu óhugsandi. Mér þætti gaman að vita hvaða önnur heimspekirit hindra menn skv. PH í að gegn sendiherrastarfi. Samsvarandi fyrir ýmsar aðrar starfs- greinar væri jafnvel enn fróðlegra. I ritgerð minni kemst ég svo að orði að ýmislegt í skrifum HKL og Sigurðar Nordal minni á hugmyndafræði nasista. Eg geri ráð fyrir að PH viðurkenni eins og aðrir að róttæk þjóðernisstefna og sveitalífsdýrkun var áberandi hjá helstu talsmönnum nasismans, enda er það staðreynd. Samt telur PH það fjarstæðu að róttæk þjóðernisstefna HKL og SN og sveitalífsdýrkun þess síðarnefnda minni á nasismann. Hvers vegna er hið líka með þessum skoðunum og nasism- anum skyndilega horfið þegar HKL og SN eiga í hlut? Hjá Sigurði Nordal, Guðmundi Finnbogasyni og fleiri íhaldsmönnum komu á sínum tíma fram fjölmargar einstakar skoðanir, sem þeir voru sammála nasistum um. Samt voru þeir auðvitað ekki nasistar. En hvað bannar manni að segja að viðhorf þeirra minni á viðhorf nasista fáum árum síðar? Er einhver bannhelgi á umræðu um hugmyndagrundvöll nasismans? Hér skiptir meginmáli að ég hef rætt um að ein hugmynd minni á aðra. I því efni hef ég hvergi farið með rangt mál. Eg viðurkenni að það er ef til vill lang- sótt að rekja spor hamsúnisma og nas- ískrar hugmyndafræði í Atómstöðinni (og er ég þó ekki fyrstur manna til þess). Það er þó alls engin firra meðan lögð er áhersla á að aðeins er verið að ræða um líkingu hugmynda á yfirborðinu og án tillits til sögulegra atburða. Hugmyndir 594
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.