Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.12.1984, Side 125

Tímarit Máls og menningar - 01.12.1984, Side 125
þéttast saman í einhverju tilteknu sögu- legu augnabliki og geta þar orðið bak- grunnur stjórnmálalegrar framvindu. En tengslin milli hugmyndanna og athafna á sviði stjórnmála eru ekki einhlít. Þess vegna er óralangur vegur frá sveitalífs- dýrkun til nasisma. Sveitalífsdýrkun var ein af mörgum hugmyndum sem hent- uðu vissum öflum á vissum tíma í pólit- ísku baráttunni. Að þessu leyti get ég alveg tekið undir með Hallberg að ekki má blanda hugmyndinni sjálfri saman við það hvernig hún er notuð (og mis- notuð). Enda veit ég ekki til að ég hafi blandað því tvennu neins staðar saman. Og ég hef hvergi bendlað neinn við stjórnmálahreyfingu nasista á röngum forsendum, né hef ég heldur gefið neitt þvílíkt í skyn. Orð PH um að ég fari með dylgjur í því efni eru staðlausir stafir. Sósíalistinn Shaw var hrifinn af Ni- etzsche, sósíalistinn Strindberg var það sömuleiðis og átti skemmtileg bréfa- skipti við hann, Brandes var líka hrifinn af kenningum hans. Margir vinstrimenn hérlendis dáðu kenningar Sigurðar Nor- dal. Hliðstæður voru í stefnuskrám kommúnista og nasista, og sú staðreynd er vísbending um hve hlykkjóttir vegir hugmynda og kenninga geta verið. Því eins og allir vita bárust kommúnistar og nasistar á banaspjót og voru mál- svarar andstæðra og stríðandi afla. Eng- inn ruglar þó nasista saman við kommúnista út af því einu að báðir hafi verið fylgjandi aukinni ríkisforsjá. Til að hindra fjarstæðukenndan misskilning vil ég taka skýrt fram að ég er ekki að reyna að lýsa millistríðsárasósíalista ábyrga fyrir ódæðum Hitlers. Ekkert er mér fjær skapi. I sjálfu sér þarf ekki að koma mönn- um á óvart þótt Hitler hafi notað sér Umsagnir um bækur einhverjar af hugmyndum vinstrimanna: sams konar leiki hafði Stalín áður leikið þegar hann tók upp stefnumál trotskíista eftir að hafa hreinsað þá út úr flokksfor- ystunni. Það mundi vera býsna djörf og nánast röng hugtakanotkun að nefna Stalín trotskíista, þótt þessu hafi verið svona varið. Almennt talað virðist regl- an vera sú að aldrei hafa verið búnar til svo mannúðlegar kenningar um eitt né neitt, að útsjónarsömu hyski hafi verið fyrirmunað að nota þær í sína þágu. En hugmyndir verða ekki vondar af því einu saman að lenda í höndum vondra manna. Ekki er minnsti vafi á því að ýmsar hugmyndir Sigurðar Nordal og annarra hamsúnista, sem ég nefni svo, voru svip- aðar kenningum sem vinsælar voru meðal nasista. Þær kenningar voru líka útbreiddar á þessum árum, svo þetta ætti ekki að koma neinum á óvart. Eg fann mig þó knúinn til að taka skýrt fram í ritgerð minni, að Sigurður Nordal og Kristján Albertsson hafi, þrátt fyrir skoðanir sínar á þriðja áratugnum, ekki þróast í átt til nasisma. Þar hafði ég ekki síst erlenda lesendur í huga, sem lítt þekkja til mála hérlendis. PH bregst ólmur við þessum orðum og segir hneykslaður. „Eins og nasisminn hafi nokkurn tíma verið hugsanlegur úrkost- ur í augum þeirra!“ (bls. 448). Ég hef stutt tilvitnunum að á þriðja áratugnum efaðist Sigurður Nordal nokkuð um ágæti lýðræðisins, hann var rammur þjóðernissinni, hann vildi takmarka frelsið, hann efaðist um ágæti skynsem- innar og barnafræðslunnar, hann vildi hafa harðar refsingar og hann dró kosti framúrstefnulistar í efa. A hinn bóginn hef ég hvorki sagt né gefið í skyn að SN hafi verið nasisti á fjórða áratugnum heldur þvert á móti tekið af tvímæli um 595
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.