Tímarit Máls og menningar - 01.02.1985, Page 123

Úrvinnsla orðanna
meir en lítið skáldlegt. I stað þeirrar áþreifanlegu réttvísi sem hún telur hafa
barið að dyrum hjá sér, væntanlega til þess að hafa hendur í hári glæpa-
mannsins, er komið hugtakið réttlæti með öllum þeim siðferðilegu skírskot-
unum sem því fylgja.
Fyrir kemur að þýðandi býr til orðtak sem alls ekki er til í norsku. Þegar
konan er að telja Pétur á að taka við peningunum sem leigjandinn býður
fram, ber hún fyrir sig vaxandi dýrtíð og segir: „Og það léttir að minnsta
kosti ekki róburinn að hafa fjölda manns á framfæri. Ætli það þyngi hann
ekki frekar fyrir fólki sem ekkert á?“ (83). Þetta er þýtt svo: „Det blir iallfall
ikkje lettare á ro om det sit mange i báten. Blir det ikkje tvert imot tyngre
for den som ingenting eig?“ (57). Hér hefði þýðandi átt að leitast við að
finna samsvarandi orðasamband á norsku í stað þess að þýða orðrétt og
bæta við róðrarmyndina, því að hún út af fyrir sig skiptir engu máli. Það
sem skiptir máli eru einmitt klifanirnar og þetta dauða myndmál, sem konan
er alltaf að grípa til. I norsku þýðingunni verður sambandið milli róðrar og
eignaleysis óskiljanlegt, auk þess sem írónían sem felst í orðunum um „að
hafa fjölda manns á framfæri“, þar sem leigjandinn er nú bara einn, tapast
gjörsamlega. Þessi málnotkun konunnar sýnir mjög vel, hve háð hún er
föstum orðasamböndum og klifunum, jafnvel þótt þau stangist á við
raunveruleikann og hennar eigin reynslu.
Geigandi beiting orba
Eitt helsta einkenni Leigjandans er mjög markviss málnotkun, þar sem
minnstu orð og ekki síst orðmyndir gegna ákveðnu hlutverki í merkingu
sögunnar. I þýðingunni er málnotkun hins vegar geigandi, val orða og
orðmynda er tilviljunarkennt, myndmál brenglað, og stíllinn flest út í
merkingarleysu. Kemur þetta fram hvar sem borið er niður.
Mjög algengt er að þýðandi einfaldi eða þýði með einhverju sem honum
hefur líklega þótt koma nógu nálægt bókstaflegu merkingunni. Þannig
verða setningar eins og „úr látbragbi öllu“ (34) og „úr svip þeirra og fasi“
(71) einfaldlega að „frá andletet hans“ (25) og „or andleta deira“ (49), þar
sem orðið andlit er notað sem eins konar safnheiti yfir allt sem lýtur að
látbragði og svip. „Boð handan fjarlægðar og tíma“ (100) er þýtt með
„bodskap. . . frá land og tider langt borte" (67) og verður þannig að
boðskap frá fjarlægum löndum og tímum, „Pétri var misbobib“ (78) verður
„Peter var tydeleg irritert“ (53), sem er allt annað, og „af þjálfabri næmi
sinni“ (84) verður „med sitt overlag vare næme“ (57—58), rétt eins og næmi
konunnar sé meðfætt en ekki þjálfað upp af angist margra vökunótta.
Þessi geigandi beiting máls kemur mjög greinilega fram í ónákvæmum
þýðingum sagnmynda, sem þýðandi hefur af óskiljanlegum ástæðum mjög
TMM VIII
113