Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.1994, Qupperneq 43

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1994, Qupperneq 43
Forvitnilegt er að Níels talar um hugsmíðakraft og bílætasmíði sem eitt og hið sama; með „bílætasmíði“ getur hann því varla átt við myndmál í þröng- um nútímaskilningi, heldur á hann líklega við persónur, söguþráð og annað sem skáldið þarf að hugsa upp til að um sögu sé að ræða og má þá skilja hvers vegna hann talar um „hugsmíðakraft“ eða sjálft ímyndunaraflið í sömu andrá. Fíugsast getur að „bílætasmíði“ samsvari að einhverju leyti eftirlíking- arhugtaki Aristótelesar. Með „tungustyrk“ á Níels, að ætla má, nokkurn veginn við málsnilld. Því virðist mega ætla að hann tali hér í meginatriðum um inntak og form sem tvær uppistöður skáldskaparins, og svarar þá sú hugmynd til hugmyndar Platons um sama efni sem fram kemur í Fædrosi og var löngum nærtæk í skáldskapar- og mælskufræði (sbr. ÁS, 27 & nmgr. 4 þar). Efni eða inntak skáldskaparins vegur þyngra en form hans í huga Níelsar, ekki síst efni frá sjónarmiði siðferðis (þ.e.a.s. boðskapurinn), og þar kemur „bílætasmíðin" við sögu. En búningur málsins skiptir hann að sönnu líka máli. Hins vegar virðist honum tamt að líta eins á og mælskufræðingar fyrri alda þar sem hann hugsar sér að sama efni (t.d. efni Tistrans sögu) megi koma á framfæri með ýmsum jafngildum aðferðum — að saga sé nokkurn- veginn söm hvort sem hún birtist t.d. í óbundnu máli eða í rímu. Leiðarsteinn eða mælisnúra Nú er mál að greina frá ritgerð Níelsar skálda um skáldskaparfræði. Titill meginmáls hennar er ,Athugasemdir við skáldskaparmenntina. I. kapituli. Um skáldskaparlistarinnar eðli, breytingar, framfarir, nytsemi, misbrúkun, vandskillegleika og skjaldgæfni hennar, deildir og fullkomleikatröppur.“ Ekki eru fleiri kapítular í ritgerðinni en þessi fyrsti, sem gæti bent til þess að Níels hafi ætlað sér að semja lengra verk um þetta efni. Ritgerðin hefst á 10 síðna formála, en meginmálið er 33 blaðsíður í litlu broti og er hún bundin ásamt öðru lesmáli í handriti sem ber heitið Lbs. 1516 8vo og er í skrá sagt með hendi Níelsar Jónssonar.8 Því miður er handritið ekki tímasett, en lausleg ágiskun mín er að skáldið hafi skrifað þetta á efri árum, ef til vill um miðja 19. öld, en Níels deyr árið 1857. Á undan ritgerðinni sem hér er til umfjöllunar fer langur kafli (141 bls.) og fjallar um bragfrœði. Er hann forvitnilegur á sínu sviði. Þar er í raun réttri um rímnaháttatal að ræða, taldir eru upp hættir og sýnd dæmi, og eru þessir þar á meðal: frumhenda eldri, sléttubönd (tvær tegundir), stuðlalag, stiklu- vik, háttabönd, dellingsháttur, gagaraljóð, kolbeinsbragur, sigurðarbragur, langhenda, langhending, skammhending, vaglstýft, bragargjöf, samhent, skjálfhent, úrkast, afhending, ferstikla, áttþættingur, nýhenda, bakhent og L TMM 1994:3 41
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.