Tímarit Máls og menningar - 01.09.1994, Page 45

tré en öngu og vöntun sé á leiðsögn fyrir ung skáldmenni. „Skálda er til en
í fárra höndum, Snorra- og Sæmundar-Eddur í nokkuð fleirum og allt þetta
gömul verk en ósagt hvörnin þaug mætti hagnýtast fyrir þessa tíma og þeirra
smekk“ — og af þeim orðum sést að ætlun Níelsar með verkinu minnir
nokkuð á þá ætlun Snorra Sturlusonar með Eddu að kenna mönnum að
skilja og meta fornan kveðskap og yrkja jafnframt í sama stíl sjálfir. Og
hliðstæðan við Eddu Snorra verður ekki síður ljós þegar hugsað er til hins
ítarlega bragfræðiágrips sem á undan fer í handritinu og má kalla hliðstæðu
Háttatals hjá Snorra. Hitt er svo annað mál, að Níels hefur hvorki skopskyn
Snorra né frásagnargáfu.
Meginmáli ritgerðarinnar skiptir Níels í kafla eða paragrafa sem eru fyrir-
sagnarlausir en númeraðir. Efnisgrindin er nokkurn veginn á þessa leið eftir
köflum:
(1) Ljóðstafir í fornnorrænum skáldskap.
(2) Samanburður á skáldgáfu og mælskugáfu.
(3) Um ill áhrif kirkjunnar á norrænan skáldskap fyrri alda.
(4) Um skáld, þar á meðal um vanmetna höfunda íslenska.
(5) Um not skáldskapar.
(6) Um kristilegt viðhorf til skáldskapar.
(7) Heilræði til skálda í kristilegum anda.
(8) Hvernig finna má hvort menn hafa skáldgáfu.
(9) Um lífshagi skálda og um hjálpargreinar skáldskapar.
(10) Um höfuðdeildir skáldskaparmenntarinnar.
í inngangsumræðu sinni um uppruna skáldskapar segir Níels að skáldgáfan
sé eldri en skáldskaparmenntin og vísar þar í verðlaunabók Jóns Ólafssonar
Svefneyings, sem Níels hefur dáð, ekki síður en Eggert bróður hans. Hin
merka bók Jóns heitir Om Nordens gamle Digtekonstog er þar meðal annars
rakið með skipulegum hætti hvernig mælskubrögð (eins og þau höfðu verið
skilgreind af grískum og rómverskum höfundum) birtust í fornnorrænum
skáldskap. Níels nefnir að ljóðstafir fornnorræns skáldskapar séu miklu eldri
en samstöfurnar eða með öðrum orðum að stuðlar og höfuðstafir séu eldri
en föst atkvæðalengd braglínanna, „því það sýnist sem Norðurlandaskáld-
skapur hafi alls ekki við neinar fastar samstöfureglur bundinn verið allt fram
á Haraldartíð ens hárfagra, þegar öll þaug eldri verk eru hendingamál
einbert“ [121 hdr.].
í öðrum kafla ber Níels skáldgáfuna og mælskugáfuna saman og kveður
þær skyldar, því báðar „lokka til samsinningar". En skáldlist verkar meir á
hjartað en mælska og að sögn hans tengist skáldskapurinn jafnframt sönglist.
Mælskulistin höfðar hins vegar öðru fremur til skilningsins og veitir takmark-
TMM 1994:3
43