Tímarit Máls og menningar - 01.09.1994, Síða 83

Kvikmyndalega séð eru sprettir í fyrra hluti myndarinnar þokkalega
heppnaðir. Sem dæmi má nefna sviðsmyndina í Mararbúð. Lágir veggirnir
í torfkofanum skapa innilokunarkennd og ljósleysið sýnir kröpp lífskjör
heimilisfólksins. Netin sem liggja á víð og dreif innandyra hamla hreyfingum
Sölku og Sigurlínu. Þau gefa til kynna, líkt og í bók Joyce A Portrait ofthe
Artist as a Young Man, að þær séu fangar. Og líkt og í myndum „film-noir“
stefnunnar fylla skuggalegir innanstokksmunir og yfirgefnir bátar áhorfend-
ur sömu tilfinningu vonleysis og kyrrstöðu sem ríkjandi er í Þú vínviður
hreini.
Tvö atriði í fyrri hluta myndarinnar eru klippt á mjög áhrifamikinn hátt.
í nauðgunarkaflanum er skyndilega klippt yfir í skelfingu lostinn aumingj-
ann þar sem hann faðmar að sér lamb, í stað þess að sýna viðureignina til
enda. Óp Sölku tengir atriðin sterkt saman og áhorfandinn er fyllilega
meðvitaður um vanhelgun þá sem átt hefur sér stað. í hinu dæminu eru
hliðstæður notaðar. Við sjáum Sigurlínu setja upp hring og síðan Sölku festa
silfurmen um háls sér. Hringurinn, sem Steinþór keypti á fýlliríi af farand-
sala, er einskis virði og er ekki gefinn sem skuldbinding um ást. Hálsmenið
er aftur á móti verðmætasta eign Arnalds og því táknrænt fyrir djúpar
tilfmningar hans til Sölku. Áhrifunum er náð fram með skörpum andstæð-
um, með því sem Eisenstein kallaði díalektískt myndskeið, en þar er áhorf-
andanum gert kleift að skilja ólíka tilfmningaheima mæðgnanna. Á meðan
það veldur Sigurlínu engu hugarangri að þurfa að neyða Steinþór til þess að
giftast sér, einkennist platónskt samband Sölku við Arnald á gagnkvæmri
virðingu. Bæði dæmin eru án orða og sækja því
kraft sinn í knappt, myndrænt samspil.
I öðrum hluta hefur liðið heill áratugur og
breytingarnar á Óseyri fara ekki framhjá nein-
um. Salka er nú einnig óþekkjanleg og vegur
hennar hefur vaxið töluvert innan samfélagsins.
Gunnel Broström kom beint frá Hollywood til
þess að leika Sölku. Hún er gjörólík sögupersón-
unni, eins og sést best ef hún er borin saman við
teikningu sem gerð var eftir lýsingu Laxness. í
karlaveldi kvikmyndaiðnaðarins er það viðtek-
in venja að aðalleikkonan hafi til að bera stað-
laða fegurð. Ýmsar kvikmyndagerðarkonur
hafa upp á síðkastið reynt að vinna gegn þessu
með því að velja aðalleikkonur með venjulegt
útlit, en gagnrýnendur hafa oftar en ekki fundið
að þeirri ákvörðun. Það skal því engan furða að
TMM 1994:3
81