Tímarit Máls og menningar - 01.09.1994, Síða 87

I kvikmyndinni er aldrei minnst á kynkulda Sölku. Hann hefði veikt rómant-
íska tilburði myndarinnar og gengið þvert á hefðina, en konum er í kvik-
myndum yfirleitt lýst sem kynferðisverum sem svara áleitni karlmannsins.
í síðari hluta myndarinnar er oft vísað til ágreinings Sölku og Arnalds, t.d.
á fundinum í skólanum og síðar í samræðum þeirra í Mararbúð. Ósættinu
er lýst í athyglisverðri senu þar sem Arnaldur gengur að myndavélinni og
staðnæmist fyrir framan hana. Aðeins stígvélin eru í ramma. Stígvél Sölku
stíga þá ögrandi inn í ramma frá hægri í veg fyrir hann. Enn sjáum við hversu
áhrifamikil og merkingarrík orðlaus atriði geta verið.
Atriðið þar sem Arnaldur og Salka kveðjast í síðasta sinn er ekki eins
eftirminnilegt og í bókinni. Sú ákvörðun að bæta ungu bandarísku skáld-
konunni inn í senuna gerir kveðjustundina ekki eins nána. í röð af nær-
myndum reynir Mattsson að fanga tilfinningar þeirra þriggja og gefa til
kynna ástarþríhyrning. Skotin eru þó of mörg og rugla áhorfendur í ríminu.
í einu skotinu fer Nyquist yfir stefnulínu myndramma (180 línuna) og erfitt
er að finna nokkra listræna ástæðu fyrir þeim verknaði. Skotin leiða illa hvert
af öðru, samanber skotið af Sölku þar sem hún gengur burt frá Arnaldi eftir
bryggjunni. Tveimur skotum síðar kemur það áhorfandanum á óvart hversu
nálægt henni hann er.
Lok myndarinnar eru aftur á móti vel gerð og áhrifamikil. Salka tekur af
sér hálsmenið og gengur ákveðnum skrefum niður eftirbryggjunni út í fjöru.
í nærmynd sjáum við hálsmenið í lófa hennar. Við heyrum þungbúna rödd
sögumanns í síðasta skoti þar sem hún hverfur út við sjóndeildarhringinn
undir himni sem tekur upp megnið af rammanum. Hægfara myndskeiðið
leggur áherslu á harmræna en hetjulega tilvist söguhetjunnar.
Salka Valka er sæmileg kvikmynd, en hún er langt frá því að vera trú
boðskap sögunnar. Þematísk einföldun myndarinnar stafar að nokkru leyti
af lengd og margbreytni bókarinnar, en auk þess verður ekki komist hjá
ákveðnum breytingum í endursögn yfir í kvikmynd. Líklega skorti Arne
Mattsson hugrekki til þess að gera mynd í anda skáldsögunnar, þar sem það
gæti dregið úr vindsældum hennar. Myndin á nokkurt lof skilið fyrir glæsileg
hreyfiskot Nyquists og hann nýtir rými og afstöðu hluta innan skots aðdá-
unarlega til þess að gefa myndinni dýpt. Sviðsetningin í Mararbúð er prýði-
leg og sama má segja um nærmyndir og frumlega klippingu. Allir þessir
þættir sýna glöggt hversu vel kvikmynd getur náð anda skáldverks, en í Sölku
Völku vega þeir ekki það þungt að þeim takist að hefja myndina upp yfir
meðalmennsku.
Teikningar eru eftir Helga Sigurðsson. Guðni Elísson þýddi
Grein þessi er byggð á MA ritgerð höfundar við St. David's
University College, Lampeter (Háskólinn í Wales)
TMM 1994:3
85