Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.12.1994, Síða 119

Tímarit Máls og menningar - 01.12.1994, Síða 119
vorið góða, grænt og hlýtt, glæðir fjör um dalinn en lagið ekki. Raunar var lag Mendelssohns sem við íslendingar syngjum við þetta kvæði Jónasar Hallgrímssonar samið við vísur Heines „Mér um hug og hjarta nú“. Slíkur samanburður ljóðs og lags minnir á annað. Bundið mál er að sumu leyti sambærilegt við tónlist, til dæmis er hrynjandi í vísu sambærileg við takt, og ljóðstafir og rím sambærileg við endurtekningar sem tónlist er full af. En gáum nú að því að rím og stuðlar eru einkenni á máli sem eru næstum alveg óháð merkingu og þar með sannleiksgildi. Þau eru þar fyrst og fremst hljómsins vegna en ekki vegna merkingarinnar og sanngildisins. Við virðumst hljóta að segja að sannleikurinn skipti engu máli í tónlist. IV Merking En rétt í þessu nefndi ég merkingu. Málið sem við tölum er ekki bara kerfisbundin hljóð—eða kerfisbundnir stafir á blaði—sem oft eru notuð til að segja satt og ósatt: „Gras er grænt“ eða „Ég er þyrstur“ eða „Jörðin er kúla“. Hljóðin hafa ekki bara sannleiksgildi—þannig að röð af þeim sé annaðhvort sönn eða ósönn—heldur hafa þau merkingu. Hljóð í málinu hafa merkingu þótt séu alls ekki notuð til að segja satt né ósatt. Skipanir eins og „Opnaðu dyrnar“, óskir eins og „Bara að hún segi nú já“ eða spurningar eins og „Hvað er klukkan?“ eru allt saman setningar með fullri merkingu. En þær hafa ekkert sannleiksgildi. Er eitthvað sem heitið getur merking í tónlist? Það eru ýmsar mikilvægar ástæður til að tala um merkingu í tónlist. Hin helzta er áreiðanlega sú hvað tónlist getur haft djúp og mikil áhrif á okkur. Johann Mattheson gerir mikið úr því í Fullkomna hljómsveitarstjóranum. Hvernig gæti tónlistin haft þessi áhrif, vakið slíka hrifningu sem raun ber vitni, ef hún væri alveg merking- arlaus, ef við sæjum ekkert í henni? Þar með hlýtur hún að hafa merkingu. En getum við sagt eitthvað af viti um merkingu tónlistar? Það hafa feiknin öll verið sögð og skrifuð um þetta efni, heilu bækurnar svo hundruðum eða þúsundum skiptir, og svo stuttar hugleiðingar aftan á plötuumslög eða þá í tónlistargagnrýni dagblaða og allt þar á milli. Eduard Hanslick—vinur Brahms—skrifaði eina bókina til að mótmæla öllu merkingarfjasi um tónlist sem allt var fullt af í kringum hann.5 TMM 1994:4 117
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.