Morgunblaðið - 25.04.2015, Blaðsíða 108

108 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 25. APRÍL 2015
Ármúla 24 • S: 585 2800Opið virka daga 10 -18, laugardaga 11- 16. – www.rafkaup.is
Lamas loftljós frá
kennd. Hins vegar mátti hvergi sjá
nálgun kvenna við líkamann, hvað þá
sinn eigin líkama.
Á þessum tíma var ég farin að
mála myndir af sambýlismanni mín-
um, tónskáldinu James Tenney,
nöktum en hafði engar fyrirmyndir
hvað það varðaði. Að ung kona væri
að mála nektarmyndir af manni sem
væri ekki atvinnumódel heldur all-
þekktur listamaður þótti skrýtið.“
Verkunum var hafnað
– Hvað fannst þér um útkomuna
þegar þið Erró voruð búin að stækka
ljósmyndirnar sem hann tók af þér?
„Mér þóttu þær vera dásamlegar.
Þær mörkuðu nýtt upphaf fyrir mig,
listamanna á þessum tíma. Þeir
bandarísku hafi verið yfirgangssam-
ari við konur, „og fannst hugmynd
um að vinna með nekt vera vafasöm
og skrítin. Þeir gátu ekki séð það
sem hluta af listsköpun minni.
Ég hafði ekki unnið áður með lík-
amann í minni listsköpun, þess vegna
markar þessi ljósmyndaröð skil á
mínum ferli“, segir hún.
„Ég hafði verið að hugsa um að
tengja líkama minn við sköpunina. Í
tímum í myndlistarnáminu hafði ég
unnið að módelteikningum eins og
gengur, aðallega teiknað naktar kon-
ur en líka einhverja karla, en sá vel
hvað nálgun karllistamanna við nak-
inn líkama kvenna er þráhyggju-
mér fannst eins og þetta hefði átt að
gerast og að þetta væri hreinlega ný
tegund myndlistar.
Ég sýndi myndirnar spennt
nokkrum sýningarstjórum en þeir
sögðu bara að þær væru fáránlegar.
Að ég ætti að hætta að hlaupa um
nakin; ef ég ætlaði að vera málari
ætti ég bara að mála! Verkunum var
því algerlega hafnað til að byrja
með.“
– En þú tókst ekki mark á því?
„Það gerði ég aldrei,“ svarar
Schneemann og flissar. „Þvert á
móti, viðbrögðin sögðu mér að ég
ætti að halda áfram,“ segir hún síð-
an. „Alveg síðan ég var barn var ver-
ið að segja mér að hætta að teikna,
að sleppa penslinum, fara frekar að
gera eitthvað „gagnlegt“ …“
– Í kjölfarið færðir þú þig frá hefð-
bundnari innsetningum og málverki
og fórst að nota líkama þinn.
„Það gerðist bara. Ég hafði þegar
byrjað að vinna með skipulagðar lík-
amshreyfingar og hafði verið einn
þátttakendanna í verki Claes Older-
burg, Store Days, sem hafði gríð-
arlega mikil áhrif á mig. Sú hug-
mynd lá einhvern veginn í loftinu að
ég tæki krafta líkamans lengra. Einu
listamennirnir sem voru þá að vinna
með sjálfa sig voru konur. Til að
mynda Yoko Ono. En öllu sem við
konur gerðum var haldið úti á jaðr-
inum. Það gat mögulega verið mik-
ilvægt en varð að vera fyrir aftan og
til hliðar við fagurfræði karlanna.“
– Listheiminum var algerlega
stjórnað af körlum á þessum tíma.
„Svo sannarlega. Innan hans voru
nokkrar konur í mikilvægum hlut-
verkum en í raun var þeim líka hald-
ið til hliðar, en stillt upp af körlum.
Voru til að mynda giftar eða bjuggu
með frægum karlgagnrýnendum.“
Ekki mikill stuðningur
– En þú hélst þínu striki þótt
skilning og stuðning skorti?
„Það er rétt. Og þannig finnst mér
það vera enn í dag, verk mín njóta
ekki mikils stuðnings. Ég missti al-
veg af bylgjunni þegar listmarkaður-
inn þandist út. Á áttunda áratugnum
byrjaði fjöldi ungra kvenlistamanna
að herma eftir því sem ég hafði verið
að gera, eða voru undir áhrifum frá
mér, og verk þeirra allra hafa síðan
selst vel. Safnarar höfðu þá þegar
hafnað mér og þeir snúa ekki aftur –
þannig er eðli mannsins. Eftir að
hafa sagt verkin vera rugl þá geta
þeir ekki skipt um skoðun.“
– Undanfarna áratugi hefur þú
unnið mikið með kvikmyndir. Var
það augljóst skref frá málverki, ljós-
myndum og gjörningum?
„Sem málari finnst mér þetta allt
vera mínir miðlar. Þegar ég fór að
gera innsetningar og ekki síst þessa
krefjandi gjörninga, þá reyndi það
mikið á mig. Ég varð þunglynd og
saknaði einverunnar og einkaheims-
ins í vinnustofunni. En þarna var ég,
komin í sviðsljósið, og mér fannst
það hryllilega erfitt.“
– En þú gerðir það engu að síður.
„Svo sannarlega. Fyrsti raunveru-
legi gjörningurinn var í Meat Joy, í
París, því ég varð að sýna fólk hvað
ég vildi gera. Og þess má geta að það
var Erró sem hvatti mig til þeirrar
Parísarferðar og greiddi þar götu
mína.“ Í því verki dönsuðu átta hálf-
naktar manneskjur um rýmið með
ýmiskonar hluti, þar á meðal máln-
ingu, hráan fisk og kjúklingakjöt.
„Eftir að hafa framkvæmt það sá ég
að ég gat vel gert þetta, og það
fannst mér vera frægur sigur. Töfr-
um líkast,“ segir hún.
– En þú hlýtur að hafa þurft á
gríðarlegum styrk að halda, að geta
staðið frammi fyrir fólki og fram-
kvæmt þessa líkamlegu gjörninga?
„Ég er þrjósk eins og gömul kýr!“
segir hún og hlær. „Ég er ekki mjög
fyrirsjáanlegur listamaður, það er
aldrei að vita hvert verkin taka mig.
Í seinni tíð hafa hugmyndirnar
leitað í þessa vélvæddu, tölvutengdu
skúlptúra sem hreyfast. Ég lít á allt
þetta sem einskonar málverk.“
Ruglandi og skrýtið
– Eins og þú sagðir þá hefur fjöldi
ungra listamanna, og ekki síst
kvenna, orðið fyrir miklum áhrifum
af verkum þínum og vinnur á svip-
uðum nótum, stælir þau jafnvel.
Finnst þér skrýtið að sjá það?
„Svo sannarlega. Mér finnst eitt-
hvað fáránlegt við það. Ég sé myndir
af gjörningum og segi við sjálfa mig:
Bíddu nú við, gerði ég þetta ekki fyr-
ir löngu? Það er endalaust verið að
gera útgáfur af Up to and Including
Her Limits [verk frá 1976 þar sem
Schneemann sveiflaði sér nakin í
rólu og málaði á meðan á veggi í
kring] og Interior Scroll [frægur
gjörningur frá 1975 sem endaði á því
að Schneemann dró langan borða
með texta á úr skauti sínu og las af
honum um leið]. Jafnvel karlmenn
eru farnir að gera það og draga þá út
úr rassinum á sér. Það er ruglandi og
skrýtið, en O.K. …“ Hún hlær.
Myndband Bjarkar erótískt
Carolee Schnemann er enn að
kenna myndlist, segist í raun neyð-
ast til þess til að framfleyta sér, því
verkin sín seljist illa. Hún segir að
blessunarlega komi alltaf upp góðir
listamenn inni á milli en annars
finnst henni myndlist ungs fólks í
dag vera að miklu leyti „mess“ og
ruglingsleg.
„En mér finnst alltaf gaman að
kenna, það er einstaklega gefandi.
Svo ófyrirsjáanlegt.
Í dag finnst ungu fólki svo sjálf-
sagt að það geti tekið hvað sem er og
notað og breytt því í eitthvað annað.
Allri formfestu hefur hrakað mikið,
allir geta reynt hvað sem er, rétt eins
og bara það að reyna geti gert verk
merkilegt. Það ætti að vera byrjunin.
En auðvitað eru alltaf einhverjir að
gera frábæra hluti.“
Schneemann harmar í lokin að
hafa ekki komist til Íslands í þetta
sinn, eins og hún gerði á Listahátíð
2008. „Svo kom ég líka til Íslands ár-
ið 1964, á leið minni til Parísar. Þá
var ódýrast að fljúga með Loftleiðum
og ég heimsótti Dieter Roth í bíl-
skúrinn þar sem hann vann.
Og einu verð ég að bæta við: Ég
dái Björk! Myndbandið hennar með
kettinum er frábært – yndislega
femínískt, og erótískt!“
Gerði ég þetta ekki fyrir löngu?
 „Erró var öðruvísi en allir aðrir,“ segir hin kunna en oft á tíðum umdeilda bandaríska
myndlistarkona Carolee Schneemann  „Öllu sem við konur gerðum var haldið úti á jaðrinum“
Morgunblaðið/Kristinn Ingvarsson
Ögrandi Carolee Schneemann við nokkrar ljósmyndanna frægu, eða alræmdu, sem Erró tók af henni. Myndröðina
Eye Body sem markaði upphaf líkamslistar hennar. Myndin var tekin þegar Sneemann var á Listahátíð árið 2008.
VIÐTAL
Einar Falur Ingólfsson
efi@mbl.is
Bandarískan myndlistarkonan Caro-
lee Schneemann var heiðursgestur
myndlistarhátíðarinnar Sequences
VII en sýningu með verkum hennar
lýkur í Kling&Bang við Hverfisgötu
42 nú um helgina. Ástæða er til að
hvetja þá sem ekki hafa séð hana til
að líta inn, því Schneemann er afar
áhugaverður listamaður og hefur á
löngum ferli verið fyrirmynd fjölda
yngri listamanna. Hún hefur einnig
verið umdeild og úthrópuð, ekki síst
fyrir verk þar sem hún vinnur á ögr-
andi hátt með líkama sinn og kyn-
ferði. Listakonan, sem er orðin 75
ára gömul, sá sér ekki fært að koma
á sýninguna en hún var einn gesta
Listahátíðar í Reykjavík 2008 og tók
þá aftur upp samstarf við Erró í
gjörningi. Það var einmitt Erró sem
tók frægar ljósmyndir af Shneemann
nakinni í vinnustofu sinni árið 1963,
myndröðina Eye Body.
„Við Erró vorum þá orðin góðir
vinir. Mér fannst hann yndislegur
maður, afskaplega jákvæður og
hvetjandi, ólíkt flestum þessum karl-
rembulegu bandarísku gaurum á
þessum tíma. Hann var öðruvísi en
allir aðrir,“ segir hún í símtali.
„Ég sýndi Erró hvernig ég hafði
verið að setja saman málverk, teikn-
ingar og hluti í innsetningu í vinnu-
stofunni og sagði að mig langaði til
að fella líkama minn inn, sem eins-
konar framlengingu af innsetning-
unni, í röð uppstillinga. Erró vildi
strax taka af því myndir. Og þessi
uppákoma stóð aðeins í um tvær
klukkustundir.“
– Þannig að hann skildi strax hvað
þú varst að tala um, með að gera lík-
amann að hluta listaverksins?
„Nákvæmlega,“ svarar Schneem-
ann áköf. „Og það var afskaplega
ánægjulegt og hvetjandi.“
Hún bætir við að sér hafi fundist
mikill munur á ungum bandarískum
og evrópskum karlmönnum í hópi