Morgunblaðið - 10.06.2015, Blaðsíða 70

Morgunblaðið - 10.06.2015, Blaðsíða 70
70 UMRÆÐAN MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 10. JÚNÍ 2015 fi p y j g p C p iar acc o ð lh kl lme va netu-vinaigrette og ettasa ati Grafið lam með hindberja-vinaigrette og geitaosti Villibráðar-paté prikmeð pa mauki Bruchetta íreymeð tv ðlatu hangikjöti, bal- samrau og piparrótarsósu heBruc ta með hráskinku, balsam rægrill uðu Miðjarðar- h a f s g meti Krabba a- s a l ðboferskum kryddjurtum í brau Bruchetta rðameð Miðja hafs-tapende aRisa- rækj spjóti með peppadew Silunga hrogn i simeð japönsku majónes nepsrjóma-osti á bruchettu Birkireykt-ur lax alioá bruchettu með grillaðri papriku og fetaosti Hörpuskeljar ddju, 3 smáar á spjóti m/kry taídýfu Frönsk súkkulaðikaka m/rjóma og ferskum berjum ufyVanill tar vatnsdeigsbollur Súkkulaðiskeljar með jarðarberjum nguKjúkli satay á spjóti með ídýfu Teryaki-lamb á spjóti RisahörpuskSími 511 8090 • www.yndisauki.is Möndlu Mix og Kasjú Kurl er ekki bara hollt snakk. Líka gott í salatið. Hollt og gott frá Yndisauka. Fæst í: Hagkaupum, Heilsuhúsunum, Melabúðinni, Fjarðarkaup, Þín verslun Seljabraut, Kjöthöllinni, Hreyfingu, Garðheimum, Mosfellsbakaríi og Bakaríinu við brúna Akureyri. Til sölu eða leigu stórglæsilegt fullbúið 131 m2 iðnaðarhúsnæði Stór innkeyrsluhurð, um 7 m lofthæð, þjófavörn. Á sama stað er til sölu Corvetta árg ´94 og Kavazaki Vulcan 2,1 árg ´07 Jón Egilsson, hrl. sími 896 3677 og 568 3737 Lækjarmelur 12 - Esjumelum Mikill meirihluti (80%) erfðabreyttra nytjaplantna sem ræktaðar eru í heim- inum er svonefndar HT-plöntur sem erfðabreytt var til að þola illgresiseitrið glýfosat. Bandaríski efnavörurisinn Mons- anto selur bændum í senn glýfosat og erfðabreytt fræ sem þolir úðun þess á akrana meðan illgresið drepst. Bandarískir bændur fögn- uðu þessari tækni því þeir héldu að hún drægi úr kostnaði við eyð- ingu illgresis og kaup á eitur- efnum. En innan fimm ára mynd- aði illgresið þol gegn glýfosati og til varð ofurillgresi sem ekkert ræðst við. Árið 2012 hafði þetta ofurillgresi dreifst um nær 30 ríki Bandaríkjanna, sem knúði menn til stóraukinnar eiturefnanotkunar í þeim tilgangi að reyna að halda því í skefjum. Tækni sem bændum var lofað að yrði þeim búbót ógn- aði nú lífsviðurværi þeirra sakir aukins kostnaðar og minni upp- skeru. Erfðabreyttar glýfosat- plöntur ógna heilsufari Í auglýsingum fullyrti Monsanto að drekka mætti glýfosat, það væri jafnhættulaust mönnum og salt og aspirín, það brotnaði niður í náttúrunni, og þótt það grandaði plöntum væri það skaðlaust spen- dýrum. Vísindarannsóknir hafa hins vegar sýnt fram á að allar þessar fullyrðingar eru rangar. Glýfosat brotnar ekki niður í umhverfinu heldur safnast upp í lofti, jarðvegi, regni, grunnvatni, yfirborðsvatni og sjó. Glýfosat hefur greinst í þvagi og blóði manna og í brjóstamjólk. Vísinda- menn við Harvard-háskóla röktu allt að 50% lægra sáðfrumutal í körlum til eiturefnaleifa í mat- vælum, sem gefur til kynna að glýfosat – algengasta eiturefni vestanhafs – kunni að vera ein meginorsök minnk- unar frjósemi í Bandaríkjunum. Aðr- ar rannsóknir hafa sýnt að glýfosat rask- ar innkirtlastarfsemi, sem merkir að það kunni að orsaka fóst- urlát og fæðingar- galla, sem verða sí- fellt meira áberandi á þeim svæðum þar sem erfðabreyttar glýfosatplöntur eru ræktaðar. Nýleg rannsókn J. Heinemann sýndi að glýfosat er ríkur þáttur í heilsu- farskreppu heimsins þar sem efnið veldur því að bakteríur mynda ónæmi gegn sýklalyfjum sem lækningar okkar daga reiða sig mjög á. Fátt hefur þó vegið þyngra í varúðarorðum um heilsu- farsógn af erfðabreyttum plöntum en sú yfirlýsing krabbameins- deildar Alþjóðaheilbrigðismála- stofnunarinnar (WHO) í mars sl. að glýfosat „valdi líklega krabba- meini í mönnum“. Ófullnægjandi eftirlit með erfðatækni í Bandaríkjunum Margir Bandaríkjamenn standa í þeirri trú að eftirlitsstofnanir þeirra, Umhverfisstofnun (EPA) og Matvæla- og lyfjastofnun (FDA), tryggi matvælaöryggi. Hvorug þeirra starfar þó á grund- velli varúðarreglunnar. Ný og rót- tæk tækni nýtur sömu réttinda og fólk – hún telst saklaus uns sekt er sönnuð. Til dæmis gerir FDA engin öryggispróf á erfðabreyttum plöntum og hefur aldrei lýst nein erfðabreytt matvæli örugg. EPA, sem ætlað er að vernda neyt- endur, vinnur oft í þágu stórfyr- irtækja. Allt frá árinu 1985 vissi EPA að tilraunadýr sem fengu smáskammta af glýfosati í fóðri urðu fyrir alls kyns tjóni á líf- færum, þ.m.t. krabbameini. Engu að síður; þegar Monsanto setti erfðabreyttar glýfosatplöntur á Bandaríkjamarkað þrefaldaði EPA leyfileg mörk glýfosats í mat- vælum. Og árið 2013, eftir að notkun glýfosats hafði aukist enn frekar, hækkaði EPA mörkin aft- ur. Hvað gera Íslendingar? Með nýrri og róttækri tækni á borð við erfðabreytingar (erfða- breyttar plöntur), nanótækni og synbíótækni er hægt að endur- hanna líf á grundvelli smæstu frumeinda. Ef nýjum erfðalífs- formum er sleppt út í umhverfið er ekki hægt að afturkalla þau eða leiðrétta mistök. Það æði sem greip um sig í Bandaríkjunum, að endurhanna líf, kemur nú í bakið á þeim. Landið sem áður fagnaði erfðatækninni hafnar henni. Neyt- endur krefjast merkinga á erfða- breyttum matvælum, matvæla- framleiðendur eru nú að fjarlægja erfðabreytt efni úr vörum sínum og bændur hætta ræktun erfða- breyttra plantna. Þeir sem verst fara út úr þessu eru þó líkast til vísindin sjálf og tæknin, sem glata tiltrú og trausti. Hvað mun Ísland skilja eftir sig á þessu nýja vísindasviði? Í þeim efnum ættum við að fara að for- dæmi Evrópumanna. Ólíkt Banda- ríkjunum fylgir Evrópa varúðar- reglunni, sem felur í sér að ný tækni á borð við erfðatækni skuli prófuð á tilraunadýrum og skuli undirgangast umhverfisáhættumat áður en notkun hennar er leyfð. Vera kann að sakir landlægrar andúðar á lögum og reglum telji stjórnvöld sem vilhöll eru við- skiptalífinu sig geta liðið lélegt eftirlit með róttækri tækni. Við þurfum að forðast mistök Banda- ríkjamanna og láta vísindin þjóna samfélaginu, í stað þess að sam- félagið þjóni vísindunum. Sjálfbær atvinnustarfsemi byggist á trausti neytenda. Þar af leiðandi er höfuðatriði að hagsmunir almennings, í stað gróðasjónarmiða, séu ráðandi sjónarmið við mat, eftirlit og leyf- isveitingar á nýrri og róttækri tækni sem kann að hafa áhrif á líf- ríki okkar og heilsufar. Erfðabreyttar afurðir – tækni sem brást Eftir Söndru B. Jónsdóttur » Alþjóðaheilbrigðis- málastofnunin hefur lýst því yfir að glýfosat, sem ræktun 80% erfða- breyttra plantna bygg- ist á, „valdi líklega krabbameini í mönn- um“. Sandra B. Jónsdóttir Höfundur er sjálfstæður ráðgjafi. Þetta er mikið rit, 828 blaðsíður. Það birt- ist fyrst í Frakklandi 1997, en í íslenskri þýð- ingu Hannesar H. Giss- urarsonar 2009. Verkið er læsilegt, það er á eðlilegri íslensku og prentvillur virðast afar fáar. Margir höfundar eru að ritinu, enda spannar það heim allan í næstum heila öld. Skelfileg lesning. Það fjallar fyrst og fremst um manndráp á vegum vald- hafa sem kölluðu sig kommúnista, en síður um bakgrunn þessa, andstæðar skoðanir þeirra og valdabaráttu. Miklar tilvísanir eru til heimild- arrita, og væri feiknaverk að gáta þær. Ekki hefi ég gert það. Þessi fyrrnefnda vöntun – á um- fjöllun um ágreining – setur því mið- ur sterkan svip á ritið. T.d. er því haldið fram að Lenín hafi haft sterka tilhneigingu til valdbeitingar, og Trotskí sýnt þá tilhneigingu í bæl- ingu uppreisnarinnar í Kronstadt, 1919, en síðan er talað um stríð kommúnistaflokksins gegn bændum, sem hafi kostað þá lífið í milljónatali. En ekki er vikið að „deilunum um skærin“ á 4. áratug aldarinnar, sem voru þó afgerandi. Trotskí vildi fara að bændum með góðu, kaupa af þeim korn og aðrar landbúnaðarvörur í skiptum fyrir iðnframleiðslu borg- anna sem bændur þurftu. En Stalín sendi vopnaðan her manna um sveit- ir til að taka korn með valdi (sjá E.H. Carr, í Penguin, um fyrstu ár Ráð- stjórnarríkjanna). Og þessi valdbeit- ing varð brátt reglan í stjórn Sovét- ríkjanna og annarra ríkja sem kenndu sig við kommúnisma. Því finnst mér titill verksins afar vill- andi, nær væri að tala um Svartbók stalínismans. Allt frá Marx og Eng- els hefur kommúnismi merkt að al- þýðan taki völdin. En í Rússlandi voru byltingarmenn aðeins lítill minnihluti þjóðarinnar 1917, það hef- ur freistað þeirra til valdbeitingar. Þessi skýring finnst mér sennilegri en ritstjórans í bókarlok, að rúss- nesk hefð grimmdarverka allt frá Ív- ani grimma á 16. öld, um Pétur mikla á 18. öld hafi ráðið gerðum valdhafa Ráðstjórnarríkjanna á 20. öld. Rit- stjórinn hyllir leið krata, sem ríkt hafa yfir Norðurlöndum áratugum saman, en nú er t.d. dönsk ríkis- stjórn undir forystu krata að afnema þá sigurvinninga sem alþýða hefur knúið fram undanfarna öld, atvinnu- leysistryggingar, m.a., rétt eins og í Frakklandi fyrir 30 árum. Hver er þá munurinn á krötum og borgara- flokkum? Spyr sá sem ekki veit. Andstæðan, hvernig bylting fer raunverulega fram, sést af riti Trotskís um rússnesku byltinguna 1917. Raunveruleg bylting er framkvæmd af alþýðufjöldanum, stig af stigi, og er því friðsamleg af þeirra hálfu og leiðir til al- þýðustjórnar. Auðvitað var afgerandi munur á morðæði Stalíns og t.d. kratastjórn- um Norðurlanda. Enda ógnuðu þær engu, auðvaldið er jafnsterkt nú á Norðurlöndum og fyrir öld. Ekki tekur betra við þegar kemur að Kína. Höfundar rekja valdbeit- ingu stjórnvalda gagnvart almenn- ingi, og hirðuleysi eða þekkingar- leysi stjórnvalda á raunverulegum aðstæðum alþýðu. En svo er eins og stjórnvöld hafi alltaf fylgt sömu stefnu. Engin tilraun er gerð til að skýra óvildina sem kom upp milli Kína og Ráðstjórnarríkjanna upp úr 1960, hvað þá hvað hafi vakað fyrir Maó með menningarbyltingunni. Bara er sagt að ræða Krústjoffs um glæpi Stalíns hafi verið eins og köld vatnsgusa framan í Maó. En nærtæk skýring er að Maó hafi einangrast eftir stórkostleg mistök „Stóra stökksins fram“, sem kostaði millj- ónir lífið vegna hirðuleysis um raun- verulegar aðstæður, svar hans hafi verið „menningarbyltingin“ sem hann sjálfur sagði vera til að hindra að Kína færi sömu leið og Ráðstjórn- arríkin, þ.e. að forréttindafólk, milli- stjórnendur, tækju sér alræðisvald – sem var bara eðlileg afleiðing af ein- ræðisstjórn flokksins á ríkinu. En svo var menningarbyltingin stöðvuð 1969, aðeins þremur árum eftir að hún hófst, líklega af þeim stjórn- endum sem nú hafa leitt Kína til auð- valdskerfis. En það er hvað eftir annað kallað „eðlilegt ástand“ í bók- inni. Blöskranlegast er þó að sjá sjálfs- þurftarbúskap Norður-Kóreu kall- aðan kommúnisma. Það er engin af- sökun að valdhafar N-Kóreu segi þetta sjálfir. Var Adolf Hitler sósíal- isti af því hann kallaði sig þjóðern- isjafnaðarmann (nationalsozialist)? Það er augljós fjarstæða. Og ekki er minni fjarstæða að kalla stjórnkerfi Pol Pots í Kampútseu kommúnisma. Borgir voru tæmdar, fjandskapur við menntamenn og tækni af hálfu stjórnvalda, tengist þetta á nokkurn hátt kommúnisma? Þessi tækni- fjandskapur er meira að segja full- komlega andstæður stalínisma! Margt fleira mætti finna að ritinu. T.d. fjallar það um byltinguna í Ník- aragúa en gleymir alveg að minnast á stuðning Bandaríkjastjórnar við stjórnarandstæðinga, „Contra“. Þetta var þá í raun stríð Bandaríkja- stjórnar gegn byltingunni í Ník- aragúa. Vissulega var margt í bókinni al- kunna fyrir, af ritum Trotskís á fjórða áratug 20. aldar, Solsjenitsíns á 7. áratug hennar og margra síðan. En með framangreindum aðfinnslum er bókin þó mjög gagnlegt yfirlit, einmitt vegna þess hve vítt svið hún spannar. Niðurstaðan verður þó að þetta er einhliða áróðursrit en ekki sagn- fræði. Le livre noir du communisme: Cri- mes, terreur, répression. Robert Laffont, Paris, 1997. Svartbók kommúnismans Eftir Örn Ólafsson Örn Ólafsson » Og þessi valdbeiting varð brátt reglan í stjórn Sovétríkjanna og annarra ríkja sem kenndu sig við komm- únisma. Höfundur er bókmenntafræðingur, búsettur í Kaupmannahöfn.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.