Morgunblaðið - 10.06.2015, Blaðsíða 36

36 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 10. JÚNÍ 2015
Steinþór Guðbjartsson
steinthor@mbl.is
Athuganir Katelin Parsons, dokt-
orsnema í handritarannsóknum við
Háskóla Íslands, benda til þess að
Íslendingar hafi flutt þúsundir
handrita til Vesturheims á árunum
1870 til 1914. Stofnun Árna Magn-
ússonar er byrjuð á verkefninu „Í
fótspor Árna Magnússonar í
Vesturheimi“, sem felst í því að
safna upplýsingum um þessi hand-
rit og skrá þau á stafrænt form.
Guðrún Nordal, forstöðumaður
Stofnunar Árna Magnússonar í ís-
lenskum fræðum, segir ljóst að fólk
sem hafi flutt vestur hafi tekið með
sér bækur og seinni tíma handrit
og þess sjáist merki á bókasöfnum
og í einkasöfnum. Hins vegar hafi
ekki verið gerð tæmandi skrá yfir
handritaeignina vestra og verði
ekkert að gert sé hætta á að þessi
gögn glatist.
Styrkur frá Háskólasjóði
Í tilefni af hálfrar aldar afmæli
Háskólasjóðs h/f Eimskipafélags
Íslands hafa sjóðurinn og Stofnun
Árna Magnússonar gert með sér
samstarfssamning um að sjóðurinn
styrki verkefnið. Styrkurinn er til
þriggja ára og nemur alls 11,1
milljón króna, eða 3,7 milljónum á
ári.
Með verkefninu er vonast til þess
að styrkja tengsl Háskóla Íslands
og Stofnunar Árna Magnússonar,
efla samstarf milli íslensks há-
skólasamfélags og háskóla í Norð-
ur-Ameríku þar sem íslensk fræði
eru kennd, tryggja aðgang fræði-
manna að upplýsingum um íslensk
handrit í Vesturheimi og efla
möguleika á samanburðar-
rannsóknum.
Katelin Parson er frá Winnipeg í
Kanada og hefur aflað upplýsinga
um íslensk handrit þar í borg og á
Gimli í samstarfi við Manitoba-
háskóla og Safn íslenskrar menn-
ingararfleifðar á Gimli (Gimli New
Iceland Heritage Museum). Í fyrstu
verður lögð áhersla á handrit í
Manitoba, Saskatchewan, Alberta
og Bresku Kólumbíu í Kanada og
Norður-Dakóta, Minnesota, Wash-
ington og Utah í Bandaríkjunum.
Guðrún segir að mikill hljóm-
grunnur sé við verkefnið í Vest-
urheimi og verði það kynnt sér-
staklega í gegnum félögin í
Þjóðræknisfélagi Íslendinga í
Norður-Ameríku, INLofNA.
Guðrún leggur áherslu á að ekki
standi til að falast eftir handrit-
unum heldur fyrst og fremst að
skrá þau og mynda eftir atvikum.
Hins vegar viti margir ekki hvað
þeir eigi að gera við þessi gögn,
hafi engin not af þeim þar sem þeir
kunni ekki íslensku og í slíkum til-
fellum megi hvetja viðkomandi til
að koma þeim fyrir á söfnum.
Verkefnið verður unnið í áföng-
um og segir Guðrún að jafnvel
komi til greina að rannsaka bréf
sem farið hafi á milli Íslendinga
vestra og á Íslandi.
Skrá handrit í
Vesturheimi
 Verkefni á vegum Árnastofnunar
með stuðningi Háskólasjóðs
Morgunblaðið/Ómar
Handrit Guðrún Nordal, forstöðumaður Stofnunar Árna Magnússonar, með
Konungsbók Grágásar frá 13. öld við mynd af Árna Magnússyni.
Á fallegum og notalegum stað
á 5. hæð Perlunnar
Næg bílastæði
ERFIDRYKKJUR
Perlan • Sími 562 0200 • Fax 562 0207 • perlan@perlan.is
Pantanir
í síma
562 0200
Sýning um sögu gömlu sundlaug-
anna við Veggjalaug í Stafholts-
tungum hefur verið opnuð í bað-
húsi sundlaugarinnar á
Varmalandi í Borgarfirði.
120 ár eru liðin frá því fyrsta
sundlaugin var gerð á hverasvæð-
inu við Veggjalaug og sundkennsla
hófst. Hefur sund verið kennt þar
síðan, nærri óslitið.
Fyrsta sundlaugin var hlaðin úr
torfi árið 1895 af áhugamönnum.
Hlaðinn var einn veggur fyrir
hveralækinn og þannig útbúin stór
laug. Á sama ári var hlaðin önnur
torflaug við Lundahver í Stafholts-
tungum þannig að tvær sundlaug-
ar voru í sveitinni og sund kennt í
báðum fyrst um sinn.
Miðdepill mannlífsins
Þegar Ungmennafélag Stafholts-
tungna var stofnað, árið 1912, tók
það við rekstri sundlaugarinnar.
Varð sundkennsla og rekstur laug-
anna eitt helsta verkefni félagsins í
áratugi.
Félagið lét steypa upp nýja sund-
laug á árinu 1931. Var það mikil
framför fyrir sundiðkendur. Laug-
in varð miðdepill mannlífsins í
sveitinni. Skólarnir á Varmalandi
stóðu fyrir byggingu þriðju sund-
laugarinnar á árinu 1958. Hún er
enn starfrækt en gömlu laugarnar
eru horfnar af yfirborði jarðar.
Saga gömlu sundlauganna er
rakin ítarlega í grein Helga
Bjarnasonar frá Laugalandi í
Borgfirðingabók 2015 sem kemur
út síðar í mánuðinum. Sýningin á
Varmalandi er grundvölluð á upp-
lýsingum úr henni. Auk þess eru til
sýnis ýmsir munir sem tengjast
sundlaugunum, sundkennurum og
sundköppum ungmennafélagsins.
Við opnun sýningarinnar sl.
laugardag var sagt frá fyrstu af-
rekssundmönnum ungmennafélags
Stafholtstungna en flestir þeirra
kenndu jafnframt sund á vegum fé-
lagsins. Sérstaklega var minnst
Jóns Þorsteinssonar frá Hofs-
stöðum sem var einn af stofnend-
um ungmennafélagsins. Hann
lærði sund í torflauginni og var
besti sundmaður félagsins á ár-
unum fyrir 1920 þegar sundsveit
Tungnamanna vann flokkasund á
íþróttamóti UMSB þrjú ár í röð.
Hann hóf ungur að kenna sund í
Veggjalaug. Jón varð síðar braut-
ryðjandi í íþróttamálum á lands-
vísu, leikfimikennslu og sjúkra-
þjálfun, stofnaði íþróttaskóla og
byggði eigið íþróttahús í Reykja-
vík.
Guðmundur Jónsson, sonur Jóns
Þorsteinssonar frá Hofsstöðum,
kom með nokkrum barnabörnum
sínum til að vera við opnun sögu-
sýningarinnar á Varmalandi.
Áhugafólk um sögu gömlu sund-
lauganna og Ungmennafélag Staf-
holtstungna standa fyrir sýning-
unni í samvinnu við Safnahús
Borgarfjarðar og Borgarbyggð.
Sýningin verður opin í baðhúsi
sundlaugarinnar á Varmalandi í
sumar. Sundlaugin er opin alla
daga frá klukkan 9 til 18.
Borgfirsk sundlaugar-
menning í 120 ár
 Sögusýning opnuð í sundlauginni á Varmalandi
Ljósmynd/Héraðsskjalasafn Borgarfjarðar
Borgarfjörður Sundkennsla í gömlu torflauginni við Veggjalaug 1929.
Ljósmynd/Helgi Bjarnason
Afkomandi Guðmundur Jónsson, sonur Jóns Þorsteinssonar frá Hofs-
stöðum, var meðal viðstaddra við opnun sýningarinnar á Varmalandi.
Ljósmynd/Helgi Bjarnason
Kútar Svörtu sundkútarnir sem soðnir voru úr bílslöngum voru notaðir við
sundkennslu stóran hluta 20. aldar og vekja enn minningar hjá fólki.