Náttúrufræðingurinn - 2012, Side 92

Náttúrufræðingurinn
92
Niðurstöður
Á 5. mynd má sjá frjólínuritið fyrir
Helgutjörn. Línuritinu er skipt upp
í fimm frjóbelti og var í þeirri skipt-
ingu notast við Coniss-útreikninga
með aukið vægi á birkifrjókorn.
Túlkun frjóbelta í línuriti:
• Frjób. 1. Fyrir landnám (~190–870
| 210–165 cm)
Innan þessa tímabils virðist svæðið
umhverfis tjörnina vera þakið birki-
skógi (Betula ógreint.) sem er heldur
að aukast gegnum tímabilið. Eitt-
hvað er um víðirunna (Salix), mest í
byrjun tímabilsins en á sama tíma
og birkið eykst hörfar víðirinn. Lyng
(Ericales ógreint.) eykst þegar víði-
runnarnir hörfa.
• Frjób. 2. Tími landnámsins
(~870–1070 | 165–135 cm)
Innan þessa tímabils byrjar birki-
skóginum að hnigna. Þegar birkið
hörfar ná minni runnar sér á strik,
bæði einir (Juniperus) og víðir (Salix),
og verða víðirunnarnir nokkuð út-
breiddir um mitt tímabilið. Runn-
arnir hörfa aftur á móti er líður á
tímabilið og hverfur einir alveg og
víðir að mestu undir lokin. Lyng
eykst líka þegar birkiskógurinn
minnkar; undir lok tímabilsins
minnkar það aftur en heldur samt
betur velli en runnarnir.
• Frjób. 3. Hámiðaldir (~1070–1430
| 135–85 cm)
Á þessu tímabili vex ekki mikið birki
í nágrenni tjarnarinnar. Runnar eru
varla til staðar og lítið lyng.
• Frjób. 4. Síðmiðaldir (~1430–1630
| 85–55 cm)
Á þessu tímabili nær birki aftur fót-
festu á svæðinu. Mikið öskufall er
um miðbik tímabilsins (árið 1477)
sem virðist hægja á útbreiðslu birkis,
en mögulega eru þetta sýndaráhrif
vegna aukinnar setupphleðslu í
tjörninni við öskufallið.
• Frjób. 5. Kaldasti hluti litlu ís-
aldar (~1630–1900 | 55–0 cm)
Einkenni þessa tímabils er hæg en
stöðug hörfun birkis af svæðinu og
undir lok þess hefur birkið nánast
horfið af svæðinu eða sumur verið
það stutt og köld að birkið hefur ekki
myndað frjó. Undir lok tímabilsins
má ef til vill sjá birkiskóginn byrja að
rétta úr kútnum og taka við sér í
upphafi 20. aldar.
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
160
170
180
190
200
210
D pi
1875
1477
1362
1262
915
700
4000 8000
Be
tul
a -
óg
re
int
1500
Sa
lix
100
Ju
nip
eru
s
300
E r
ica
les
- ó
gre
int
4000
Ca
rex
- te
gu
nd
ir
1000
Po
ac
ea
e
4000
R a
nu
nc
ulu
s -
teg
un
dir
150
R u
me
x -
teg
un
dir
300
Co
mp
. C
ich
or
ide
ae
400
Ap
iac
ea
e
100
R u
bu
s s
ax
itil
is
100
R o
sa
se
ae
- ó
gr
ein
t
100
Ar
me
ria
ma
riti
ma
200
Ga
liu
m
- te
gu
nd
ir
200
Ca
ryo
ph
yll
ac
ea
e
100
S a
xif
ra
ga
100
Ca
mp
an
ula
ro
tun
dfo
lia
100
S e
du
m
- te
gu
nd
ir
20
Po
lyg
on
um
av
icu
lar
e
50
Tr
ifo
liu
m
re
pe
ns
4000
Ly
co
po
diu
m
an
no
tin
um
300
S e
lag
ine
lla
se
lag
ino
ide
s
200
Hu
pe
rzi
a s
ela
go
100
Po
lyp
od
ium
vu
lga
re
150000
Po
lyp
od
iac
ea
e
50
Bo
try
ch
ium
lun
are
2000
E q
uis
etu
m
150000
My
rio
ph
yll
um
alt
er
na
flo
rum
800
Vi
bæ
tt (
Ly
co
po
diu
m)
3000000
He
ild
ar
ma
gn
lan
dræ
nn
a f
rjó
ko
rn
a
F rjóbelti
F rjób. 5
F rjób. 4
F rjób. 3
F rjób. 2
F rjób. 1
Helgutjörn 190 m y.s .
E ining á X-ás er fjöldi í rúmsentimetra
5. mynd. Magnbundið frjólínurit fyrir Helgutjörn. Tímasetning landnáms er sýnd með þykkri línu. Skyggðu línuritin eru frjókorn
landrænna plantna, en þau óskyggðu eru frjókorn vatnaplantna og viðbætt gró (Lycopodium) sem notuð eru til að reikna þéttleika
frjókorna í sýnum. – A concentration diagram for Helgutjörn. The timing of the settlement is indicated with a thick line.