Gripla - 20.12.2014, Blaðsíða 19

19
Situasjonane der Kveldulv / Skallagrim og Bjørn med familie “rek” på
land ved Borg på flukt frå kongen, er ikkje berre parsituasjonar. Begge er
òg tvitydige; vi har sett at det er vanskeleg å avgjera om Skallagrim bør ta
imot nykomarane eller ikkje. Open ville situasjonen vore også for dei som
budde i Borgarfjörður før Skallagrim og folket hans kom – men då var det
vel ingen der? tja, kjeldene nemner landvættir som bur i lundar, haugar,
fjell, fossar, hellerar / hòler og røysar40, og dei kan jaga nykomarar. I Soga
om Olav Tryggvason sender Harald Blåtann ein trollmann i kvalham til
Island for å spionere, og når han prøver å gå land, blir han jaga av landvættir
på skap som mange slag dyr og troll.41 Når opningsavsnittet i den eldste
islandske lova (Ulfljótslǫg) skal ha vore eit forbod mot å segle mot land med
gapande hovud i stamnane, fordi det kunne skremme landvetta,42 så var det
rimelegvis fordi islendingane ikkje ville risikere å bli jaga av landvetta. At
slikt kunne skje, hevdar Egilssoga implisitt: når Egil reiser nidstong mot
eirik og Gunnhild etter Gulatinget, seier han at han vender nidet mot dei
to og mot “landvetta som bur i dette landet” og at dei ikkje skal få ro før
dei har jaga kongeparet.43 Pressmidlet mot landvetta er ikkje berre denne
forbanninga og ei runeinnskrift på nidstonga, men òg eit hestehovud i
toppen av ho. Det er parallelt til hovuda i skipsstamnane, ikkje minst
fordi Egil vender det mot land; han er i Herdlevær ytst på Hordalands-
kysten når han gjer dette. Det er ikkje nemnt at Egil sperra opp kjeften
på hestehovudet, men olaus Magnus seier på 1500-talet at götane bar
40 Norges gamle Love indtil 1387, bd. 2, Lovgivningen under Kong Magnus Haakonssöns
Regjerings tid fra 1263 til 1280, tilligemed et Supplement til første Bind, utg. R. keyser og
P. A. Munch (oslo: Chr. grøndahl, 1848), 326–327; Heimskringla, bd. 1 , utg. Bjarni
Aðalbjarnarson, Íslenzk fornrit, bd. 26 (reykjavík: Hið íslenzka fornritafélag, 1941), 271;
Hauksbók. Utgiven efter de Arnamagnæanske Håndskrifter No. 371, 544 og 675, 4to samt for-
skellige papirshåndskrifter, utg. Eiríkur Jónsson & finnur Jónsson (København: Kongelige
nordiske oldskrift-selskab, 1892–96), 167.
41 Heimskringla, 1:270–271.
42 “Þat var upphaf hinna heiðnu laga, at menn skyldu eigi hafa hǫfuðskip í haf, en ef þeir he-
fði, þá skyldi þeir af taka hǫfuð, áðr þeir kœmi í landsýn, ok sigla eigi at landi með gapandi
hǫfðum eða gínandi trjónum, svá at landvættir fælisk við” [Dei heidne lovene tok til med at
folk ikkje skulle ha hovud på skipa under havsegling. Dersom dei hadde det, skulle dei ta
hovuda av før dei fekk landkjenning og ikkje segle til lands med gapande hovud eller gri-
nande tryne, slik at landvetta vart skremde]; Landnámabók, i Íslendingabók. Landnámabók,
utg. Jakob Benediktsson, Íslenzk fornrit, bd. 1 (reykjavík: Hið íslenzka fornritafélag,
1968), 313.
43 Egils saga, kap. 58, s. 171.
MøtE I DørA