Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2010, Page 33

32 ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
55 hundruð en hafði lækkað í 24 hundruð um 1695/1697 og virðist það
mat hafa haldist til 1839 (Buckland o.f l. 1986).
Sem rannsóknarstaður eru Ketilsstaðir afar heillandi. Óvenjulega
milt loftslag gerir það að verkum að þar er tegundaauðgi meiri en
víðast annars staðar á Íslandi og þar ætti að vera síðasti fundarstaður
hitakærari tegunda íslensks lífríkis áður en þær kunna að hverfa af
landinu vegna hnignandi loftslags. Staðurinn er því áhugaverður frá
sjónarhóli líffræðilegrar f jölbreytni og breytinga á henni. Þá eru
möguleikar fyrir gott gjóskulagatímatal afar góðir en hægt var að tengja
10 af 13 sýnilegum gjóskulögum við ákveðnar tímasetningar. Þá hafa
þar áður verið framkvæmdar fornvistfræðilegar rannsóknir með bjöllu-
og gróðurgreiningum til að kanna umhverfisbreytingar á síðari hluta
nútíma (Buckland o.f l. 1986). Meintir fornir akrar norðan við bæinn
á Ketilsstöðum hafa líka verið rannsakaðir með tilliti til aldurs og eðlis
nýtingar (Garðar Guðmundsson o.f l. 2004).
Stóra-Mörk við Eyjafjöll
Hinn byggði hluti Eyjafjallasvæðisins nær frá Markarf ljótsaurum í vestri
til Sólheimasands í austri. Yfir byggðinni trónir Eyjafjallajökull. Loftslag
við Eyjafjöll er milt, eins og almennt með suðurströnd landsins (Markús
Á. Einarsson 1976). Eins og í Mýrdal er f lóra svæðisins rík á íslenskan
mælikvarða og þar þrífast margar af hitakærari plöntum landsins.
Öfugt við Mýrdalinn er Eyjaf jallasvæðið fremur ríkt af rituðum
heimildum og sögum. Jörðin Stóra-Mörk virðist, samkvæmt Landnámabók
( Jakob Benediktsson 1968), hafa tilheyrt upphaf legu landnámi Ásgerðar
Asksdóttur sem á að hafa numið land milli Langaness og Seljalandsmúla.
Þá kemur Stóra-Mörk við sögu í Brennu-Njáls sögu sem bær Ketils
Sigfússonar og Ásgerðar Njálsdóttur (Íslenzk fornrit 12) og ætti samkvæmt
því að hafa verið komin í byggð fyrir árið 1000. Út frá sögulegum gögnum
og fornminjum hafa Guðrún Sveinbjarnardóttir o.f l. (2006) komist að
þeirri niðurstöðu að líklega eigi hið sama við um 10 af 38 bæjum í vestari
og nyrðri hlutum Eyjafjallahrepps. Þar á meðal er byggð í Þórsmörk þar
sem munir hafa fundist sem benda til búsetu frá heiðinni tíð. Stóra-Mörk
virðist ávallt hafa verið nokkuð hátt metin samkvæmt jarðamati, ýmist
til 40 eða 60 hundraða (Árni Magnússon og Páll Vídalín 1913-1917; Jón
Johnsen 1847; Ný jarðabók 1981). Stóra-Mörk er nú nyrsti bær milli
Eyjafjalla og Markarf ljóts.