Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2010, Page 43

42 ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
Aldursgreiningarnar benda þó til að setlögin umhverfis þetta gjóskulag
séu af áþekkum aldri og landnámsgjóskan, með miðgildin 870 og 885 ár.
Hér er því litið svo á að þetta lag sé frá því um landnám.
Setefni neðan 60 sm eru rík af lífrænu efni sem mælist á bilinu um
65-80%. Þetta gjörbreytist ofan 58,5 sm þar sem lífrænt innihald fellur
niður í um 20% og helst milli 20 og 30% allt til yfirborðs. Á þessu geta
verið tvær meginskýringar: Annars vegar aukið jarðvegsrof umhverfis
rannsóknarstaðinn og hins vegar að gróður sé sleginn eða bitinn, og því
safnist minna lífrænt efni í setlögin.
Gróðurfar fyrir landnám í dalbotninum er sambærilegt því sem fannst
við Stóru-Mörk. Gamli árfarvegurinn myndar enn lítilsháttar lægð og
í því hafa vafalítið verið rakari yfirborðslög en umhverfis það. Í þessu
umhverfi hefur rakakær gróður þrif ist, til dæmis starir, mjaðjurt og
hófsóley (Caltha palustris), sem líklega var í skjóli trjágróðurs sem óx í
dalnum, en greiningar á bjöllum og gróðurleifum sýna að víðir og birki
uxu í námunda við sýnatökustaðinn (Vickers 2006; Bending 2007).
Líklegt er þó að skóglendi hafi þrifist betur og verið stöndugra í hlíðum
dalsins en í rökum dalbotninum. Hækkuð gildi birkifrjóa á milli 69,5 og
63,5 sm (680-800) falla vel að tíma hækkaðra gilda birkifrjóa við Stóru-
Mörk og eiga að líkindum rætur að rekja til hagstæðra loftslagsaðstæðna
á bilinu 600-800 (Egill Erlendsson og Edwards 2009).
Miklar breytingar á gróðri verða strax ofan gjóskunnar á 60 til 58,5
sm. Starafrjóum fækkar mikið líkt og frjókornum af hvönnum, mjaðjurt
og hófsóley. Í þeirra stað hækkar hlutfall grasfrjóa mikið og frjókorn af
plöntum og plöntuhópum, sem gjarnan verða áberandi í setlögum frá
landnámstíma, koma fyrst fyrir (fíf lar, kattartunga og hundasúra [Rumex
acetosella]). Líklegt er að þessar breytingar stafi bæði af landnotkun og því
að mýrin þornar. Ekki er óhugsandi að hún hafi verið ræst fram en engin
merki slíks hafa fundist. Þá er líklegt að hátt hlutfall grasfrjóa megi rekja til
þeirra aðferðar að beita búpeningi fjarri byggð yfir sumartímann, í seljum
og heiðalöndum, og nýta heimahagana til að af la heyforða fyrir vetur eða
til kornræktar. Nokkuð fannst af frjókornum af bygg-gerð milli 58,5 og
38 sm (885-1200) og af nokkrum tegundum illgresis sem gjarnan fylgja
ræktun, til dæmis af hundasúru og blóðarfa (Polygonum aviculare). Fellur
það vel að því sem fram kemur í elsta hluta Reykholtsmáldaga frá um
1185 sem tilgreinir rétt kirkjunnar í Reykholti til uppskeru af kornrækt
(DI 1, 280).
Líkt og við Stóru-Mörk, og við f lesta staði sem rannsakaðir hafa verið
með frjógreiningu (Margrét Hallsdóttir 1987), eru litlar breytingar