Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2010, Side 82

Þær fornleifar sem næstar eru landfræðilegri miðju Íslands eru án
efa á Laugafellsöræfum, skammt norður af Hofsjökli. Einn fyrsti
fornleifakönnunarleiðangur sem sögur fara af á Íslandi var gerður þangað
árið 1819 og lengi hafa loðað við staðinn sögur um forn mannvirki en
skýrar vísbendingar um þau hafa hinsvegar ekki legið á lausu. Í þessari
grein er sagt frá hugmyndum manna um fornleifar hjá Laugafelli og
greint frá niðurstöðum uppgraftar sem gerður var í svokallaðar Þórutóftir
sumarið 2005.
Þórutóftir (65°01.513N 18°19.996V) eru við Lauga fell á hálendinu á
mörkum Eyja fjarðar sýslu og Skaga fjarðarsýslu en mis jafnt er til hvorrar
sýslunnar svæðið hefur talist. Það er á vatna sviði Skaga fjarðar en hefur
verið upp rekstrar land Eyfirð inga a.m.k. frá seinni hluta 19. aldar.1 Nú
á tímum er Laugafell eins konar vin í eyðimörkinni þar sem gróður
þrífst vegna jarðhita og hafa verið byggðir skálar á vegum ferðafélaga og
annarra félagasamtaka auk þess sem þar hefur verið útbúin heit laug fyrir
ferðamenn.
Þótt staðurinn sé kallaður Laugafell er hann í raun dalverpi sem er
afmarkað af sjálfu Laugafelli (892 m.y.s.) og Laugafellshnjúki (987 m.y.s.)
að sunnan og suðaustan, af Lambalækjardrögum að austan en af ónefndum
hnjúki (839 m.y.s.) að vestan. Að norðan, eða norðnorðvestan er hins vegar
meira láglendi að Bungulæk og áfram í átt að efstu drögum Austurdals í
Skagafirði. Í botni þessa dalverpis er Laugakvísl sem á upptök sín talsvert
sunnar í svokölluðum Háuöldum.
ELÍN ÓSK HREIÐARSDÓTTIR OG ORRI VÉSTEINSSON
ÞÓRUTÓFTIR Á
LAUGAFELLSÖRÆFUM