Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2010, Blaðsíða 110

SKAGFIRSKA KIRKJURANNSÓKNIN 109
Árið 1995 komu upp mannabein þegar verið var að leggja rafmagnsleiðslu
að sumarbústað í landi Steinsstaða. Fornleifafræðingur frá Þjóðminjasafni
Íslands kom á staðinn og staðfesti að um fornan kristinn grafreit var
að ræða en frekari rannsókn var ekki gerð á staðnum.36 Engar ritaðar
heimildir eru til um grafreit eða kirkju á Steinsstöðum. Sumarið 2008 fór
fram fornleifakönnun á vegum Fornleifadeildar Byggðasafns Skagfirðinga
til að staðfesta að um kirkjugarð væri að ræða og til að reyna að fá fram
frekari aldur hans.37
Opnað var svæði rétt austan vegar þar sem beinin höfðu fundist.
Skammt undir yfirborði kom fram Heklugjóskan frá 1300 en engin merki
mannvistar voru ofan hennar. Um 20 sm neðan hennar lá svo gjóskan frá
1104 óhreyfð yfir öllu svæðinu. Á milli gjóskulaganna voru óljós merki
mannvistar en undir 1104-gjóskunni virtist nokkurra sentímetra óhreyft
fokmoldarlag. Neðan þess komu svo fram útlínur tveggja grafa, gröf
fullorðins einstaklings og barnsgröf. Gröf ungbarnsins var opnuð fyrst
en beinin voru illa farin og því ekki hreyft við þeim. Bein fullorðins
karlmanns sem fundust í hinni gröfinni voru hinsvegar mjög vel varðveitt.
Engin möl var í grafarfyllingum en grafirnar voru teknar í gegnum þykk
mannvistarlög, torf-, rusla- og gólf lög, líklega leifar íveruhúss eða skála.
Grafirnar voru um 80 sm að dýpt og hefur verið grafið niður að jökulmöl
en ekki í hana. Efstu 10 sm var annarskonar torf en í skálabyggingunni
og virtist um samskonar uppfyllingarlag að ræða og fundist hefur í f leiri
kirkjugörðum.
Engin ummerki voru um garðhleðslu á yfirborði og enginn vottur
kirkjugarðsveggjar. Hinsvegar fundust veggjaleifar rétt undir grasrót um
5 metrum norðan grafanna en þar virtist geta verið um yngri minjar að
ræða. Stoðarhola fannst að auki rétt sunnan karlmannsgrafarinnar og getur
hún verið hluti kirkjubyggingar, en samskonar niðurgrafnar stoðir fundust
í kirkjunni sem grafin var upp í kirkjugarðinum í Keldudal í Hegranesi.38
Stoðarholan kann hinsvegar einnig að hafa tilheyrt skálabyggingunni.
Þunnt móöskulag og mögulega leifar gólf lags voru í slitrum umhverfis
stoðarholuna og önnur hugsanleg stoðarhola var í sniði nyrst á svæðinu,
norðan karlmannsgrafarinnar. Hvort sem þarna er um að ræða leifar af
skálabyggingunni eða öðru mannvirki er ljóst að byggingin hefur verið
af lögð áður en gjóskan frá 1104 féll. Óljós merki mannvistar var að finna
milli gjóskulaganna frá 1104 og 1300 sem bendir til að mannabústaður
hafi verið í nágrenninu en ummerkin eru of óveruleg til þess að þarna
hafi bæjarstæðið sjálft getað verið. Hinsvegar voru lítil merki um mannvist
undir gjóskunni frá 1104 ofan við kirkjugarðinn sjálfan. Hugsanlega hefur