Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2010, Side 142

ÞÓR HJALTALÍN
ÍSLENSK JARÐHÚS
Umfjöllun miðaldahöfunda og vitnisburður fornleifa
Inngangur
Í íslenskum fornsögum er víða að finna lýsingar á mannvirki sem þrátt
fyrir að hafa þjónað sérhæfðu hlutverki og verið óvenjulegt að gerð, hefur
fengið litla athygli fræðimanna. Í Reykdæla sögu og Víga-Skútu er því
lýst á eftirfarandi hátt:
Svo er sagt að Skúta hafi látið gera sér lokrekkju. En þar var svo
um búið að ketill var upp yfir rekkjuna og reist upp haddan yfir
katlinum og voru þar á festir hringar til þess að eigi mætti svo að
koma rekkjunni að Skúta yrði ekki var við. Af því var haddan upp
reist að hann vaknaði við ef hún félli. Og jarðhús átti hann undir
rúmi sínu og annan jarðhússmunna í sauðahúsum sínum. Ekki vissu
þetta f leiri menn en Skúta og fóstra hans er Sigríður hét að væri
þann veg um búið. Og svo unni hann henni mikið að hann trúði
henni einni að vita með sér slíka hluti.1
Jarðhús þetta er greinilega göng, þar sem annar gangamunninn er við
lokrekkju en hinn í sauðahúsum. Göngin eru greinilega ætluð til varnar,
þ.e. sem undankomuleið á háskatímum. Það hvílir leynd yfir þeim og
Skúta hefur búið svo um hnútana að ekki verði komið að lokhvílu hans án
þess að hann verði var við. Ef kannað er hvernig höfundar Íslendingasagna
lýsa þessum mannvirkjum virðast þau vera grafin beint í jörðu, gjarnan
frá árbakka, og koma upp í lokrekkju inni í skála. Óhætt er að segja að