Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2010, Page 230

RITDÓMUR 229
og þau umskipti sem fylgja þeim tímamótum að einn siður tekur við af
öðrum. Minjarnar í Keldudal eru mikilvægar heimildir um hvernig þetta
birtist í greftrunarsiðum og umbúnaði látinna. Guðný fjallar bæði um þær
upplýsingar sem uppgröfturinn getur gefið um þetta en einnig almennt
um rannsóknina og hvernig beinasafnið varpar ljósi á líf og lífskjör fólks
í Keldudal.
Um rannsóknir á Kirkjubæjarklaustri skrifa Kristján Mímisson og
Bjarni F. Einarsson. Í áhugaverðri grein f jalla þeir bæði almennt um
rannsóknir á klausturminjunum en einnig sérstaklega um efnisveruleika
trúarlífsins í klaustrinu og hvernig bæn og iðja – „ora et labora“ urðu þar
að óaðskiljanlegri einingu. Rannsóknin hefur leitt í ljós að mikil áhersla
hefur verið á hannyrðir ýmiskonar í klaustrinu og telja Bjarni og Kristján
hugsanlegt að slík iðja hafi verið „... enn mikilvægari þáttur helgisiða á
Íslandi en annars staðar í Evrópu“ (bls. 56) þar sem skreytilist kirkna og
klaustra hérlendis byggðist að verulegu leyti á vefnaði. Þeir benda einnig
á að þótt miðaldakonur hafi vissulega mátt þola karlveldi þá sé óréttlátt
„að líta á hannyrðir nunnanna á Kirkjubæjarklaustri sem karllegt valdboð
kirkjunnar“ (bls. 56). Fremur beri að líta á það sem sjálfstætt framlag
kvenna er sóttust eftir klausturlífi „... til að lofa drottin sinn með eigin
handanna verkum“ (bls. 56).
Um kirkjur Reykholtsstaðar og byggingarsögu þeirra skrifar verk-
efnisstjóri Reykholtsrannsóknar Guðrún Sveinbjarnardóttir. Forn-
leifauppgröftur sem fram fór á kirkjustæði Reykholts á árunum 2002-2007
leiddi í ljós fjórar kirkjugerðir sem spanna tímabilið frá upphafi kristins
siðar á 11. öld allt til síðari hluta 19. aldar og veita þannig dýpri innsýn
í samfellda þróunarsögu byggingarlistar en áður hefur gefist. Guðrún
fjallar um hverja kirkjugerð fyrir sig og reynir auk þess að setja þær í
stærra samhengi með samanburði við byggingar annarsstaðar á landinu
og erlendis. Niðurstaða hennar er að þótt kirkjurnar styðji að mörgu
leyti við fyrri hugmyndir um þróun kirkjubygginga á Íslandi og Norður-
Atlantshafssvæðinu þá hafi Reykholtskirkjurnar einnig nokkra sérstöðu.
Í kjölfar byggingarsögu Reykholtskirkna fylgir umfjöllun Mjallar
Snæsdóttur um þróun staðarhúsa í Skálholti frá 17. öld til 19. aldar.
Umfjöllunin byggir á samspili fornleifarannsóknarinnar við ritheimildir
og sýnir hvernig þessar ólíku heimildir, rit og minjar, bæta hvor aðra
upp. Mjöll fullyrðir að rannsóknin staðfesti að varðveittir uppdrættir
Skálholtsstaðar séu í meginatriðum traustir en bendir jafnframt á þau
takmarkandi áhrif sem rituð heimild getur haft á sýn fornleifafræðinga og
dregur þannig fram túlkunarvanda þess að tvinna saman ólíkar heimildir.