Són - 01.01.2003, Blaðsíða 41

Þórður Helgason
Áfangar
I Inngangur
Mikið hefur verið fjallað um þá breytingu sem varð í íslenskri
ljóðagerð um miðbik síðustu aldar þegar módernisminn ruddi sér til
rúms við fögnuð margra en óneitanlega andúð annarra. Sá sem ýtar-
legasta grein hefur gert fyrir þessari breytingu er Eysteinn Þorvalds-
son, bæði í fjölda greina og erinda um efnið auk ritsins Atómskáldin.
Aðdragandi og upphaf módernisma í íslenskri ljóðagerð. Í þeirri bók rekur
Eysteinn þá þróun sem að lokum leysti öll bönd og „frelsaði“ ljóðið
ef svo má að orði komast. Þetta er spennandi saga og í meðförum
Eysteins oft eins og reyfari.
Það sem mig langar til að gera að umræðuefni í þessum greinum
mínum er sú staðreynd að mörg 19. og 20. aldar skáld, sem venjulega
eru ekki orðuð við byltingu, voru einmitt að fikra sig áfram með
þanþol ljóðsins í átt til meira frelsis en oftast innan vébanda hefð-
bundins forms. Að mínu mati hefur þeirri þróun verið of lítill gaum-
ur gefinn.
Jóhannes úr Kötlum yrkir eins konar fagnaðarljóð um formbylt-
inguna í bókinni Sjödægru (1955). Það er ljóðið „Rímþjóð“ en þar
segir í lokaerindinu:1
Loks opnaðist veröldin mikla
og huldan steig frjáls út úr dalnum
— þá sökk hennar rím eins og steinn
með okinu niður í hafið.
Þessi niðurstaða Jóhannesar gæti allt eins átt við ýmislegt sem þegar
var orðið á 19. öld, enda ljóst að fátt eitt hefur 20. öldin fært okkur
sem ekki var vandlega undirbúið á hinni 19. Veröldin opnaðist a.m.k.
í hálfa gátt og huldan í dalnum skyggndist um. Rímið sökk að vísu
1 Jóhannes úr Kötlum (1976:30).