Són - 01.01.2003, Blaðsíða 8

KRISTJÁN EIRÍKSSON8
og algjörðri mind; ella verða rímurnar tómar rímur, enn aldreí
neítt listaverk.2
Hér kemur vel fram fagurfræðileg sýn skáldsins og hin rómantíska
krafa um frumleika. Rímnakveðskapurinn á ekki að vera hugsunar-
laus handavinna eins og að prjóna duggarasokk. Slíkt er vanvirða við
skáldskapinn sem á að vera skapandi og einungis nýta þá atburði og
hugmyndir sögunnar sem þjóna listrænum kröfum skáldsins. Jónas
vill þannig hverfa frá því hefðbundna sjónarmiði að rímurnar eigi
aðeins að endursegja sögu heldur skuli þær verða sjálfstæð listaverk,
sköpunarverk skáldsins sjálfs. Þessi krafa er eðlileg, til dæmis vegna
þess að bundið mál hentar yfirleitt verr til að segja sögu en óbundið.
Og það má reyndar merkilegt heita að Íslendingar, sem áttu glæstustu
sagnabókmenntir í Norðurálfu í óbundnu máli, skyldu taka upp á því
að endursegja þær í bundnu máli og það undir flóknum bragarháttum
rímna. Sjálfsagt verður slíkt háttalag seint fullskýrt en benda má þó á
hugsanlegar ástæður.
Það er alkunna að fólk á miðöldum skar flóknar myndir í tré og
gætti þess vandlega að fylla allan myndflötinn eða sem mestan hluta
hans. Slíkur tréskurður sést vel á ýmsum þeim munum sem varðveist
hafa frá þessum tíma, til dæmis skipstrjónum og dyraumbúnaði.
Sömu tilhneigingu má sjá á ofnum reflum með myndum sem segja
sögu einstakra atburða og einnig á skrautgripum úr málmi með
flóknu og samslungnu mynstri.
Í eddukvæðum höfðu menn ort um löngu liðna atburði undir til-
tölulega einföldum bragarháttum en með dróttkvæðum kemur sama
áráttan og í myndlistinni. Innrím eftir föstum reglum tekur við ásamt
reknum kenningum þar sem hver myndin eftir aðra fléttast inn í
heildarmyndina.3
Dróttkvæði eru þannig vitni um orðlist sambærilega hinu flókna
handverki tímans þar sem myndirnar birtast fyrir hugskotssjónum
áheyrenda. Síðar eru svo samdar frásögur með dróttkvæðin sem
heimildir. Og ferlið heldur áfram. Skáldin þurftu nú ekki lengur að
styðjast við munnmæli í yrkingum sínum þar sem bókfellið varð-
veitti atburðarásina nákvæmlega. Rímur eru sambærilegar eddu-
kvæðum að því leyti að í þeim er sögum snúið í bundið mál en sá er
2 Jónas Hallgrímsson (1837:22).
3 Um samband handverks og skáldskapar hefur Hallvard Lie fjallað nokkuð í skrif-
um sínum. Sjá Lie (1982).