Són - 01.01.2003, Blaðsíða 96

EINAR SIGMARSSON96
blómfræ „suður höf“ þó að fleiri geti borið en menn og æðioft sé sú
sögn höfð í yfirfærðri merkingu. Persónugervingunum má skipta í
tvennt, virkar og óvirkar eftir því hversu vel þær standa undir nafni.19
Persónugerving dags og nætur, blárrar sem dimmrar, er þá virk, hár-
brimsins gullna, blæsins og kuldans óvirk og vindanna óvirkust.
Andhverfur eru skýrar. Rammast kveður að móthverfu dags við
nótt — fyrst bláa, síðan dimma. Þá minnir „hárbrimið gullna“ á sólina
og kuldinn á myrkrið eins og marka má af „kuldans myrka valdi“.
Þar gæti leynst tvennt af gagnstæðum toga: Hiti — kuldi og ljós —
myrkur. Andvarinn á samleið með hárbriminu gullna og tengist um leið
deginum og sumrinu eða vorinu. Vindarnir virðast boða komu haust-
næturinnar og eru líkast til naprir — hálfgildings andstæða blæsins.
Þeir standa að norðan, koma með „kuldans myrka valdi“ og orka
sem eyðandi afl, sjást að minnsta kosti bera blómfræ „suður höf“.
Veðrabrigðin fara því ekki dult.
Móthverfurnar eru enn fleiri, til dæmis sú að í angurværð er horf-
ið aftur til fortíðarinnar, samanber þátíð sagnanna leika og seiða í
fjórðu og fimmtu línu:
og þungar slæður hylja hárið síða,
hárbrimið gullna, er lék sér frjálst við blæinn
og seiddi í leikinn sólskinsrjóðan daginn;
nú sezt hann grár og stúrinn upp til hlíða.20
Þannig er nútíðinni stillt upp gegn fortíðinni og ferhendurnar
tengdar saman í fortíðarsýninni. Forðum fékk hárið að flæða frjálst
en nú er því íþyngt með slæðum. Þar birtist andhverfan frelsi —
helsi, kannski líka gleði — sorg ef hugsað er til þess siðar að syrgj-
andi konur hylji hár sitt. Að minnsta kosti er kátínan auðsæ í leik
dagsins og hinnar bláu nætur og harmurinn ekki síður skýr í
orðum eins og kvíði og „stúrinn“. Fuglarnir „hverfa burt á vængjum
þöndum“ en stráin eru rótföst, hneppt í átthagafjöta. Blómfræin eru
að vísu ekki rótbundin en er feykt „suður höf“ án þess að fá
nokkuð við ráðið og falla þá víst fæst í frjóan svörð — landið er
19 Persónugerving má teljast óvirk ef hún er útjöskuð, ekki lengur nýmóðins.
Afbragðsdæmi er samsetta orðið fjallsöxl þótt ekki komi það fyrir í „Haustið er
komið“. Virk má persónugerving teljast ef hún blasir við, stingur jafnvel í augu.
20 Skáletrun er mín, E.S.