Són - 01.01.2010, Qupperneq 128

Són - 01.01.2010, Qupperneq 128
GUNNAR SKARPHÉÐINSSON128 hilla undir dagsbrún nýs tíma. Þó svo að menn verði að horfa á bak guði hefur maðurinn vaxið til þess hlutverks með tækni sinni og þekkingu að axla byrðina einn: standa Einn og óstuddur. Franski heimspekingurinn Auguste Comte (1798–1857), sem fyrr var minnst á, upphafsmaður pósitívismans, sem stundum hefur verið nefndur raunspeki á íslensku, skrifaði flest verk sín á árunum á milli 1830–1855. Hann leit svo á að upp væri runnin vísindaöld sem tákn - aði endalok yfirnáttúrulegrar trúar. Það skeið, eða öllu heldur þau skeið tvö, þar sem maðurinn styddist við, fyrst trú sína en síðar frum- speki til þess að glöggva sig á tilverunni, væru að baki. Nú hlyti maðurinn að leita að raunhlítum, náttúrulegum orsökum með vís - inda legum aðferðum. Í beinu framhaldi af þessu setti Comte síðan fram eins konar trúarkerfi sem hann kallaði mannúðartrúna. Maður - inn tekur sæti guðs sem hin æðsta vera (le Grand Être). Mönnum ber að lifa fyrir aðra og megináhersla hvílir á siðfræði og „siðferðis-fram- för“ sem hann álítur fylgja síaukinni þekkingu og bættri menntun. Comte reynir því að spyrða saman vísindi og trú – eða ef til vill öllu fremur að sætta þetta tvennt. Hann hugði að á okkar stigi þróunar - innar, hinu jákvæða, vísindalega stigi iðnaðarsamfélagsins, yxi hin sanna þjóðfélagslega þekking manna svo að þeir þyrftu ekki framar að deila og berjast um trúarleg og stjórnmálaleg sjónarmið. Í augum hans leiðir því bætt siðferði og betri breytni óhjákvæmilega af bættri þekkingu og aukinni menntun. Raunspekin átti miklu fylgi að fagna í hinum enskumælandi heimi. Einkum tóku John Stuart Mill (1806–1873) og Herbert Spencer (1820– 1903) hana sér til fyrirmyndar. Fullyrða má því að það andrúmsloft, sem Stefán hrærðist í, hafi verið litað af þessum hugmynd um. Spencer lagði mikið af mörkum til þróunarkenn ingarinnar svo nefndu, einkum í félagsfræðilegu tilliti, þótt kenningin sé nú á dögum aðallega eignuð Charles Darwin (1809–1882). Spencer varð til dæmis til þess að móta hið þekkta slagorð um „survival of the fittest“. Hann setti þróunar - hugmyndir sínar í mjög vítt samhengi og þar á meðal tóku þær einnig til breytni mannsins sem þróunin myndi með tíð og tíma einn ig gera göfuglyndari og rétt sýnni þar sem með þeim hætti yrði hann líka hæfari og betri samfélagsvera. Lögmál framþróunarinnar lytu beinlínis að því takmarki. Fram tíðarsýnin er sú að menn verði að lokum svo full - komnir að þeir þoli ekki að aðrir séu beittir ofríki eða yfirgangi.16 16 Í riti Ágústs H. Bjarnasonar Nítjánda öldin er ágætlega fjallað um þá Comte (bls. 195–198) og Spencer (bls. 333–347).
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154
Qupperneq 155
Qupperneq 156
Qupperneq 157
Qupperneq 158
Qupperneq 159
Qupperneq 160
Qupperneq 161
Qupperneq 162
Qupperneq 163
Qupperneq 164
Qupperneq 165
Qupperneq 166
Qupperneq 167
Qupperneq 168
Qupperneq 169
Qupperneq 170
Qupperneq 171
Qupperneq 172
Qupperneq 173
Qupperneq 174
Qupperneq 175
Qupperneq 176
Qupperneq 177
Qupperneq 178
Qupperneq 179
Qupperneq 180
Qupperneq 181
Qupperneq 182
Qupperneq 183
Qupperneq 184
Qupperneq 185
Qupperneq 186
Qupperneq 187
Qupperneq 188
Qupperneq 189
Qupperneq 190
Qupperneq 191
Qupperneq 192
Qupperneq 193
Qupperneq 194
Qupperneq 195
Qupperneq 196
Qupperneq 197
Qupperneq 198
Qupperneq 199
Qupperneq 200
Qupperneq 201
Qupperneq 202
Qupperneq 203
Qupperneq 204
Qupperneq 205
Qupperneq 206
Qupperneq 207
Qupperneq 208

x

Són

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Són
https://timarit.is/publication/1139

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.