Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2010, Blaðsíða 105

105
breiðari markhóps. Melódramað verður áþreifanlegra og höfundurinn
hefur náð meiri dýpt í persónusköpun. Búferlaflutningur kemur hér fyrst
við sögu en nunnurnar koma upphaflega úr vernduðu íhaldssömu sveita-
umhverfi. Almodóvar hefur síðan verið mjög upptekinn af umfjöllun um
afkomu kvenna og uppgötvunum þeirra í þéttbýli. Allir þessir þræðir eru
áberandi í næstu mynd leikstjórans.
Hvað hef ég gert til að verðskulda þetta? (1984, ¿Qué he hecho yo para
merecer esto?) er saga húsmóðurinnar Gloriu sem berst í bökkum við að
framfleyta fjölskyldu sinni. Hún býr í verkamannablokk í illa skipulögðu
úthverfi Madrídar, íbúðin er þröng og aðstæðurnar nöturlegar. Eiginmaður
hennar, leigubílsstjórinn Antonio, er hinn mesti durtur og tengdamóðirin
þunglynd og síkvartandi því að hún tregar heimahaga dreifbýlisins. Gloria
vinnur við þrif á nokkrum stöðum en nær aldrei að afla nægra tekna til að
ná endum saman. Synir hennar tveir hafa því lært að framfleyta sér með
sjálfsbjargarviðleitni, sá eldri er dópsali en yngri bróðirinn selur sig föður
vinar síns. Samfélagslega hliðruð og tilfinningalega buguð reiðir Gloria
sig á vímu sem hlýst af því að taka inn róandi lyf og anda að sér uppgufun
hreinsiefna. örvæntingafull selur hún yngri soninn tannlækni fjölskyld-
unnar þegar hún getur ekki borgað reikninginn — í þeirri von að hlut-
skipti hans vænkist, en fyrir skiptimyntina sem karlskömmin fær henni
kaupir hún sér krullujárn.
Frelsandi neyslumenning nútímans lofar bættum lífsgæðum en arfur
fasíska feðraveldisins hefur enn sín ítök. Vinna þarf úr efnahagskreppunni
og breyttu samfélagsformgerðinni sem fylgdi stórfelldum búferlaflutning-
inum úr sveit í borg. Almodóvar velur að miðla þessum átökum í gegnum
uppgjör litríkra kvenpersóna eins og Gloriu og abbadísarinnar. Yfirlýst
markmið hans er að endurskrifa fortíð landsins eftir dauða Franco og gera
myndir eins og hann hafi aldrei komið til sögunnar.16 Þessar fyrstu mynd-
ir leikstjórans eiga að vera róttækar og veita höftum samfélagsins viðnám.
Sannleikurinn er hins vegar sá að hann er umfram allt upptekinn af póst-
módernískri menningartímaskekkju sem felst í samruna fortíðarþrár eldri
kynslóða við róttækar endurstælingar yngra fólks og tiltekinna samfélags-
hópa. Samruninn getur af sér hina nýju spænsku sjálfsmynd. Myndir leik-
stjórans miðla því sagnfræðilegri meðvitund sem brúar bil fortíðar-nútíð-
ar-framtíðar og halda um leið utan um brotakennda og splundraða
16 Sjá t.d. Pedro Almodóvar: Interviews, bls. 55, 64 og 71.
RÓTTÆK ENDURSTÆLING