Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2010, Side 213

213
IV. Bannhelgi og upphafning
Fall Tvíburaturnanna er orðið að ríkjandi táknmynd fyrir hryðjuverk í
samvitund Vesturlanda.45 Árásirnar urðu eitt umfangsmesta sjónarspil í
sögu alþjóðlegs fréttaflutnings og skýrt dæmi um hryðjuverk sem hnatt-
rænan viðburð. Í tæknivæddu umhverfi ljósleiðara og gervihnatta hefur
miðlunartími ímynda skroppið saman og því gafst heiminum öllum kostur
á að fylgjast með framvindunni þennan dag. Í raun má segja að fréttaflutn-
ingnum sé ekki lokið því að eftirköst atburðanna umlykja okkur ennþá í
formi frétta af „hryðjuverkastríðinu“ svokallaða, eldfimu ástandi í Mið-
Austurlöndum og vaxandi spennu milli múslima og kristinna í Evrópu. Í
athugun okkar hér að framan höfum við gaumgæft hvernig kvikmyndir
taka þátt í hugmyndafræðilegri skilgreiningu atburðanna.
11'09''01, United 93 og World Trade Center eiga það sameiginlegt að
forðast beina sviðsetningu á hruni Tvíburaturnanna, en þannig má segja
að gagnrýni um rányrkju ímyndarinnar sé svarað fyrir fram. Sú leið sem
farin er í umræddum kvikmyndum við að birta ákveðna „hliðarsýn“ á ell-
efta september er hins vegar hlaðin merkingu og felur í sér ólíka afstöðu til
framsetningarvandamálanna sem þessi grein hefur öðrum þræði snúist
um. Greina má skýran mun á framsetningaraðferðum 11'09''01 annars
vegar og Hollywood-myndanna hins vegar. Þær síðarnefndu birta hápóli-
tískan og flókinn heimssögulegan viðburð í þröngu einstaklingsbundnu
samhengi og laga sig þannig að þeim nærgætnissjónarmiðum sem áberandi
voru í allri umræðu um hryðjuverkaárásirnar. Bannhelgin sem tekur að
móta framsetningaraðferðir er greinileg í því hvernig myndirnar tvær
nálgast virkni sviðsetningarinnar á varfærnislegan hátt en þó með skýrri
meðvitund um að ímyndavettvangurinn er átakasvæði um merkingarmót-
un atburðanna. Tælingarmætti sjónarspilsins — því hvernig hinu opinbera
rými er umbreytt í vopn — er mætt með því sem hér hefur verið kennt við
upphafningarorðræðu áfallsins og birtist í hetjugervingu fórnarlambanna,
heiðrun á minningu þeirra og áherslu á heilunarferli, en einnig réttlætingu
reiði og hefndar.
Upphafningarorðræða áfallsins býr einnig yfir áberandi trúarlegum
skírskotunum sem birtast skýrast í sjálfri bannhelginni sem hvílir yfir
45 Hér er skírskotað til skilnings Arjuns Appadurai á samspili tæknilegrar fjölmiðl-
unar og „hugveru“ eða „vitundar“ sem skapast á þverþjóðlegum forsendum meðal
neytenda fjölmiðla. Sjá Modernity at Large: The Cultural Dimension of Globalization,
Minneapolis og London: University of Minnesota Press, 1996, bls. 3–7.
RÁNYRKJA ÍMYNDARINNAR