Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2011, Page 134

134
DAGNÝ KRISTJÁNSDÓTTIR
Egilsson segir: „Hann hefir manna mest bætt smekk vorn á góðu íslenzku
máli og vakið ást á því.“ (bls.19)
Eins og sjá má eru þetta almennar athugasemdir en ýmislegt fróðlegt
kemur í ljós þegar valið á ljóðunum er skoðað. Alls eru 104 ljóð í bókinni
eftir 22 skáld, engin kona er í þeim hópi. Rúmur helmingur ljóðanna flokk-
ast undir ættjarðarljóð af einhverju tagi, frá hreinni lofgjörð til fósturjarð-
arinnar til náttúruljóða, ljóða um stolta sögu lands og þjóðar og þjóðhetja.
Ekki eru nema átta trúarljóð valin í bókina en fjórtán ljóð um hesta og fugla.
Tvö ástarkvæði rata inn í bókina og ég flokkaði fimmtán ljóð sem „önnur
ljóð“ en þar á meðal eru ljóð eins og „Herhvöt“ sem fjallar um mannraunir
hermanna á vígvelli og ljóðið „Karlagrobb“, bæði eftir Bjarna Thorarensen.
Sennilega hefur Þórhalli fundist þau skemmtileg. Miðað við það að hér er
um ljóðasafn fyrir börn að ræða er það svolítið merkilegt að aðeins þrjú
ljóðanna eru ort um eða fyrir börn en það eru „Vöggukvæði“ Jóns Thor-
oddsen (Litfríð og ljóshærð...), „Vöggu-vísa“ Páls Ólafssonar (Illa dreymir
drenginn minn) og „Grýlukvæði“ Jóns Þorlákssonar. Annars getur verið erf-
itt að flokka ljóðin á þennan hátt. Þau fjalla oft um fleira en eitt af því sem
hér hefur verið nefnt.
Ljóðin í bókinni eru mörg löng og þung og hin þjóðernislega áhersla
safnsins er augljós. Þetta er karlmannlegt úrval með áherslu á stóra og mikil-
væga atburði sem varða almannahag, samhenginu í íslenskum bókmenntum
er skilað en ekki með ljóðum frá miðöldum heldur miðaldaþemum í túlkun
þjóðfrelsisbaráttuskálda 19. aldarinnar. Það er horft eftir hinu stóra og ýkta
en ekki því litla og fíngerða og þetta gildir bæði um efni og form. Þetta er
fyrsta „opinbera“ ljóðaúrvalið sem út kemur og ekkert val er því sjálfsagt.
Höfundur úrvalsins er mjög meðvitaður um ábyrgð sína. Þórhallur krýnir
Jónas Hallgrímsson sem skáldjöfur og velur sextán ljóð eftir hann. Fast á hæla
hans kemur trúarskáldið Matthías Jochumsson með ellefu ljóð en saman eiga
þeir um fjórðung ljóðanna í safninu. Fagurfræðilega er val ljóðanna einsleitt.
Þau eru að sjálfsögðu öll bundin og bragarhættir margvíslegir en í safninu
eru þó engin eddukvæði, fáar ferskeytlur eða rímnahættir, engar þulur eða
þjóðkvæði og að sjálfsögðu engir af þeim slögurum sem börn og fullorðnir
trölluðu um aldamótin.
Skólaljóð 1924–1938
Skólaljóð Þórhalls Bjarnarsonar voru endurútgefin fjórum sinnum fram til
1920 og höfðu mikil áhrif. Næstu skólaljóð voru Nýju skólaljóðin, úrvalsljóð