Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2011, Qupperneq 179

179
ÞJÓÐKIRKJA OG TRÚFRELSI
frekar sé skýrð í lögum þar til löggjafi og þjóð kemur sér saman um að breyta
ákvæðinu. Fær kirkjuskipanin þar með hlutlausari stöðu en nú er raunin
og kveður fyrst og fremst á um táknræna sérstöðu vegna yfirburðastærðar,
hlutverks og sögu lúthersku kirkjunnar í landinu.
Með tilliti til þess sem fram kom hér að framan um markmið stjórnar-
skrárgjafans sem og þær sögulegu aðstæður sem ríktu við setningu dönsku
stjórnarskrárinnar 1849 og þeirrar íslensku aldarfjórðungi síðar virðist ljóst
að breyta beri orðalagi kirkjuskipanarinnar til lýsandi horfs og svipta hana
þeim stefnumótandi undirtónum sem hún kann að hafa í eyrum margra
í núverandi mynd. Þá virðist heppilegt að færa ákvæði 2. málsgreinar 79.
greinar stjórnarskrárinnar (um staðfestingu þjóðarinnar á lögum um breyt-
ingar á núverandi 62. grein) inn í kirkjuskipanina sjálfa og kveða þannig á
um hana á einum stað. Þetta er þó ekki stórvægilegt atriði og má eins fjalla
um það í tengslum við stjórnarskrárbreytingar líkt og nú er þótt kostir þess
séu ekki augljósir.
Mikið hefur verið rætt um aðskilnað ríkis og kirkju að undanförnu. Deila
má um hvað í því felist. Þá er ljóst að í aðskilnaðarumræðu þarf að velja
hvaða markmiðum skuli náð við aðskilnað sem og eftir hvaða leiðum þeim
skuli náð. Hér skal sú umræða ekki tekin upp. Ljóst er þó að niðurfelling
núverandi 62. greinar stjórnarskrár væri stórt táknrænt spor í aðskilnaðar-
átt. Með þeirri breytingu einni og sér yrði þó ekki gerður fullur aðskilnaður
ríkis og þjóðkirkju. Ef svo ætti að verða þyrfti að huga að ýmsum breyt-
ingum í löggjöf (til dæmis einfalda núgildandi þjóðkirkjulög eða fella þau
úr gildi) og ganga betur frá fjárhagsaðskilnaði ríkis og kirkju meðal annars
á grundvelli gildandi samninga vegna afsals kirkjueigna til ríkisins. Í þessu
sambandi er þó ástæða til að ítreka að í alþjóðlegri umræðu hefur ekkert
komið fram sem veldur því að þjóðkirkjuskipan sem slík sé ekki samrýman-
leg trúfrelsi í nútímalegum skilningi og þar með almennum mannréttinda-
sjónarmiðum.
Með þeim breytingum sem hér voru kynntar er leitast við að leggja
almennan grunn að trúarpólitískri stefnu í landinu sem rúmar meiri jöfnuð
en nú er kveðið á um í stjórnarskránni. Þá stefnu sem fram kemur í ákvæð-
inu yrði að útfæra í löggjöf og með stjórnvaldsákvörðunum á komandi
árum. Hin nýja stjórnarskrárgrein ætlar löggjafanum líkt og núverandi
kirkjuskipan gerir að ákveða hvaða styrk og vernd hann veitir einstökum
trú- og lífsskoðunarfélögum, hvort hann veitir þeim öllum sambærilegan
styrk eða hvort þjóðkirkjan njóti áfram einhverrar sérstöðu í þessu efni, sem
og hvort öll slík félög verða styrkt eða styrkurinn bundinn við skráningu.