Peningamál - 01.03.2006, Blaðsíða 21

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
6
•
1
21
stað á fjármálamarkaði í kjölfar útgáfu skýrslna frá erlendum mats-
og greiningaraðilum kynnu hins vegar að hafa haft gagnstæð áhrif á
þessar væntingar sem kunna að koma fram í næstu könnunum.
Fjármálaleg skilyrði heimilanna ekki orðið fyrir miklum áhrifum af
auknu peningalegu aðhaldi enn sem komið er
Fjármálaleg skilyrði heimilanna hafa þrengst nokkuð frá því í desember
vegna hækkunar skammtímavaxta, lækkunar gengis krónunnar, hækk-
unar lægstu mögulegu vaxta á nýjum fasteignaveðlánum og aukinnar
verðbólgu. Áhrif þessara breytinga eru þó minni en ætla mætti við
fyrstu sýn. Verðtryggðar skuldir vega þyngst í fjármálum heimilanna.
Greiðslubyrði þeirra skulda hefur lítið breyst nema sem nemur hækk-
un verðbóta vegna aukinnar verðbólgu. Hækkun á lægstu vöxtum á
fasteignalánamarkaði hefur einungis áhrif á kaupendur sem taka ný
lán á þessum breyttu kjörum. Heimili sem hafa tekið íbúðaveðlán á
hagstæðari vaxtakjörum, eða yfirtekið eldri lán á þeim kjörum, finna
því ekki fyrir nýtilkomnum vaxtahækkunum. Áhrifa hærri vaxta nýrra
fasteignaveðlána gætir einkum á fasteignamarkaði, en hækkun fast-
eignaverðs hefur verið mikilvægur drifkraftur einkaneyslunnar.
Þróun eignaverðs og væntingar almennings til þess kunna að
skipta sköpum fyrir vöxt einkaneyslunnar
Mikill vöxtur einkaneyslu er knúinn áfram af vexti ráðstöfunartekna
og aukinni skuldsetningu heimilanna. Ráðstöfunartekjur hafa hækk-
að vegna launahækkana, aukinnar atvinnu og lækkunar skatta.
Auður heimilanna hefur sömuleiðis vaxið hröðum skrefum í takt við
verðhækkanir fasteigna og verðbréfa. Rýmri möguleikar almennings
til skuldsetningar gegn vaxandi auði hafa lagst á árarnar og ljóst er að
vöxtur einkaneyslu er í auknum mæli drifinn áfram af miklum lántök-
um og skuldasöfnun. Jákvæðar væntingar almennings og fyrirtækja til
þróunar efnahagsmála hafa skarað að kolum þessarar skuldsetningar.
Árlegur vöxtur einkaneyslu um eða yfir tug prósentna er fáséð-
ur og getur ekki varað nema skamma hríð. Flest bendir til að þróun
eignaverðs eigi stóran þátt í hinum öra vexti. Fasteignaverð á höfuð-
borgarsvæðinu hækkaði um u.þ.b. 45% síðastliðið eitt og hálft ár.
Hlutabréfaverð hækkaði um tæp 95% á sama tímabili. Framvinda
eignaverðs og væntingar almennings til þess munu skipta sköpum fyrir
vöxt einkaneyslunnar á næstunni.
Dregið hefur úr hækkun fasteignaverðs á höfuðborgarsvæð-
inu að undanförnu, þótt enn sé mikill kraftur í fasteignamarkaðnum.
Ef framhald verður á þeirri þróun mun vöxtur einkaneyslu færast í
eðli legra horf, eins og gerist í þeirri þjóðhagsspá sem hér er kynnt til
sögunnar. Í spánni er reiknað með að fasteignaverð hækki nokkuð
umfram almennar verðlagshækkanir á þessu ári en lækki heldur að
nafnvirði á næsta ári. Þetta mun draga verulega úr vexti einkaneyslu
á næsta ári.
Samneysla
Vöxtur samneyslu í fyrra var nokkurn veginn í takt við spár Seðla bank-
ans. Samkvæmt þjóðhagsreikningum var vöxturinn 3,2%, en bank inn
spáði 3% vexti í desember.
Væntingavísitala Gallup (v. ás)
Vöxtur einkaneyslu (h. ás)
1. Væntingavísitala í lok ársfjórðungs. Gildi fyrir 1. ársfj. 2006
er þó fyrir janúar-febrúar.
Heimildir: Hagstofa Íslands, IMG Gallup.
Mynd IV-4
Einkaneysla og væntingavísitala Gallup
1. ársfj. 2001 - 1. ársfj. 20061
Væntingavísitala Gallup til sex mánaða (v. ás)
Vísitala Magnbreyting frá fyrra ári (%)
50
70
90
110
130
150
-10
-5
0
5
10
15
200620052004200320022001