Peningamál - 01.03.2006, Blaðsíða 46

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
6
•
1
46
Ramma grein VIII-1
Aðferðir Seðlabankans
við verðbólguspár
1. Um áhættumat verðbólguspárinnar er fjallað sérstaklega í Viðauka 3, „Óvissumat verð-
bólguspár Seðlabankans” í Peningamálum 2005/1, bls. 59-62.
2. Verðbólguvæntingar geta bæði verið aðlögunarvæntingar (e. adaptive expectations) út
frá einföldu tölfræðilíkani eða hagsýnisvæntingar (e. rational expectations) út frá ítrek-
unum á líkaninu í heild.
Seðlabankinn hefur birt spár um verðbólgu um árabil. Mikilvægi
þessara spáa jókst verulega þegar bankinn hóf að miða peningastefnu
sína við formlegt verðbólgumarkmið í mars árið 2001 en frá þeim tíma
hefur bankinn birt ársfjórðungslega verðbólguspá ásamt áhættumati
spárinnar,1 tvö ár fram í tímann í Peningamálum.
Framan af byggði bankinn spár sínar á einföldu einnar jöfnu líkani
þar sem verðbólga ræðst af breytingum á verðlagi innfl uttrar vöru í
innlendri mynt og launakostnaði á framleidda einingu, þ.e. vexti launa
umfram vöxt framleiðni vinnuafl s (sjá t.d. Guðmund Guðmundsson,
1990). Þetta líkan hefur reynst ágætlega sem spálíkan, sérstaklega til
að spá verðbólguþróun til tiltölulega skamms tíma. Gallar þess komu
þó glögglega í ljós á árinu 1999. Þá var gengi krónunnar tiltölulega
stöðugt, alþjóðleg verðbólga lítil og vöxtur launakostnaðar hófl egur.
Verðbólga varð hins vegar töluvert meiri en bankinn spáði og virtist
mega rekja vanmatið til þess að einfalda spálíkanið tók ekki tillit
til áhrifa framleiðsluspennu sem í alþjóðlegum rannsóknum hefur
reynst mikilvæg skýristærð framtíðarverðbólgu (sjá t.d. umfjöllun í
Peninga málum, 2004/2, bls. 35-36). Verðbólguspáverk bankans var
því endur bætt og til viðbótar tekið í notkun jöfnukerfi sem lýsti samspili
verðbólgu og launa og áhrifum spennu á vöru- og vinnumarkaði á
þróun þessara stærða (sjá Þórarin G. Pétursson, 2002). Til viðbótar
hefur bankinn á síðustu árum notað tvö önnur verðbólguspálíkön
sem gera ráð fyrir slembileitnihegðun í langtímaákvörðun verðlags
(sjá Guðmund Guðmundsson, 2002). Þannig hefur bankinn notað
fjögur líkön við að spá verðbólgu undanfarin ár og hefur grunnspáin
verið vegið meðaltal þessara spálíkana. Vægi einstakra líkana hefur
verið breytilegt eftir því til hversu langs tíma er verið að spá: Líkön
sem hafa betur grundaða hagfræðilega eiginleika vega meira til langs
tíma en spálíkön sem byggjast meira á hreinu tölfræðilegu sambandi
fá meira vægi í skammtímaspám.
Eins og fjallað er um í viðauka 1 í þessu hefti Peningamála,
hefur Seðlabankinn tekið í notkun nýtt ársfjórðungslegt þjóðhagslíkan
sem jafnframt er notað við gerð meginverðbólguspár bankans.
Verðbólgu spájafnan í því líkani er einungis metin frá árinu 1992 og er
ákvörðun verðbólgu samkvæmt því líkani með nokkuð öðrum hætti en
í fyrri verðbólgulíkönum bankans. Verðbólgujafna þjóðhagslíkansins
er gefi n sem eftirfarandi Phillips-ferill:
þar sem er ársverðbólga ársfjórðungs t, er vænt verðbólga2
í ársfjórðungi t+1, er verðbólgumarkmið Seðlabankans, er
framleiðsluspenna í ársfjórðungi t – 1 og er árleg raungengis-
breyting í ársfjórðungi t – 2 (hækkun táknar lækkun raungengis).
Stærð stikanna og ákvarðar undirliggjandi hegðun verð-
bólgu. Eftirspurnar- og framboðsskellir (breytingar á og ) hafa því
lengur áhrif á verðbólgu sem stikinn er hærri, áhrif væntinga um
framtíðarhorfur verðbólgu verða því meiri sem stikinn er hærri og
verðbólgumarkmiðið verður þeim mun trúverðugra sem summa og
er nær núlli. Þar sem summa verðbólgustikanna þriggja er = 1 er
tryggt að Phillips-ferillinn er lóðréttur til langs tíma og verðbólga jöfn
verðbólgumarkmiði bankans.
Kostir þessarar verðbólgujöfnu eru fyrst og fremst þeir að jafnan
hefur vel grundaða fræðilega eiginleika, er sveigjanleg í notkun og
virðist lýsa betur verðbólguþróun síðustu ára en eldri verðbólgu líkön.