Peningamál - 01.03.2006, Page 57

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
6
•
1
57
stöðugleiki í verðlagsmálum og efnahagslífinu að fjármálalegum stöð-
ugleika til lengri tíma litið. Því er að jafnaði enginn ávinningur af því
að fórna meginmarkmiði peningastefnunnar í því skyni að létta róður
fjármálafyrirtækja um sinn, t.d. með lægri vöxtum en samrýmast verð-
bólgumarkmiði. Til lengdar er hagsmunum þeirra best þjónað með
peningastefnu sem stuðlar að stöðugu verðlagi. Eins og oft hefur verið
rakið í Peningamálum gildir þetta sérstaklega í landi þar sem heimili
og fyrirtæki eru afar skuldsett og skuldbindingar þeirra að miklu leyti
bundnar vísitölu neysluverðs eða erlendum gjaldmiðlum. Ótímabær
slaki í peningamálum er leiðir til mikillar verðbólgu og gengissveiflna
getur haft skaðleg áhrif á efnahagsreikning og afkomu þessara mik-
ilvægu skuldara við lánakerfið, að því marki sem þeir hafa ekki full-
nægjandi varnir, og þegar upp er staðið kallað á meiri vaxtahækkanir
en ella. Vanda sem íslenskar fjármálastofnanir standa frammi fyrir um
þessar mundir má að einhverju leyti rekja til útþenslustefnu þeirra og
vaxandi ójafnvægis í íslenska þjóðarbúskapnum. Hann verður ekki
leystur með of slöku peningalegu aðhaldi sem aðeins myndi auka enn
frekar á ójafnvægið og þar með grafa undan fjármálastöðugleika.
Strangt peningalegt aðhald nauðsynlegt
Verðbólga hefur nú um langt skeið verið umtalsvert yfir verðbólgu-
markmiði Seðlabankans. Því lengur sem þetta ástand varir þeim mun
hættara er við að verðbólguvæntingar verði yfir markmiðinu um langa
framtíð. Aðhald peningastefnunnar verður sem því nemur minna að
gefnum tilteknum stýrivöxtum og kostnaðarsamara að koma böndum
á verðbólguna á ný. Á næstu misserum verða raunvextir að vera nægi-
lega háir til þess að veita eftirspurn viðunandi aðhald og vaxtamunur
við útlönd að vera nægur til þess að erlendir fjárfestar sjái sér áfram
hag í því að eiga skuldabréf í íslenskum krónum uns dregið hefur úr
ójafnvægi í þjóðarbúskapnum. Þannig má stuðla að því að aðlögun
gengis krónunnar að langtímajafnvægi verði með hætti sem samrým-
ist verðbólgumarkmiðinu fremur en með snöggri dýfu og yfirskoti er
leiddi til verðbólguholskeflu líkt og gerðist árið 2001. Ljóst er að til
þess að ná þessu markmiði verða stýrivextir Seðlabankans að hækka
töluvert frá því sem nú er og vera háir um langt skeið.
Frekari stóriðjuframkvæmdir gætu haft áhrif á aðlögunarferlið
Eins og greint er frá í rammagrein IV-2 eru ýmsar áætlanir um frekari
stóriðjuframkvæmdir í bígerð. Um þessar áætlanir ríkir enn mikil óvissa
og því ekki tilefni til að taka mið af þeim í spám og mati á verðbólgu-
horfum enn sem komið er. Þó er íhugunarefni hvaða áhrif það gæti
haft á framvindu efnahagsmála ef nýjar framkvæmdir hæfust fljótlega
eftir að núverandi framkvæmdum lyki, t.d. í ársbyrjun 2008. Ekki er
hægt að yfirfæra vélrænt reynsluna frá núverandi framkvæmdaskeiði
vegna þess að þjóðarbúskapurinn hefur orðið fyrir mörgum stórum
hnykkjum á sama tíma. Ljóst er að útþensla fjármálakerfisins, þ.m.t.
hörð samkeppni á fasteignalánamarkaði, hefur leikið lykilhlutverk
við að magna áhrif þeirra stórframkvæmda sem hófust árið 2003.
Útþenslugetu fjármálafyrirtækja kann að verða þrengri stakkur skor-
inn á næstu árum. Þá kann eignaverðsuppsveiflan á síðustu árum að
renna sitt skeið innan skamms og gæti unnið á móti áhrifum nýrra
Mynd IX-10
Ávöxtun ríkisvíxla til 3 mánaða
Daglegar tölur 1. janúar 2002 - 17. mars 2006
Heimild: Reuters EcoWin.
%
Bandaríkin
Evrusvæði
0
1
2
3
4
5
20062005200420032002
Mynd IX-11
Ávöxtun tíu ára ríkisskuldabréfa
Daglegar tölur 1. janúar 1998 - 17. mars 2006
Bandaríkin
Evrusvæði
%
Heimild: Reuters EcoWin.
2,5
3,0
3,5
4,0
4,5
5,0
5,5
6,0
6,5
7,0
1998 2000 2001 2002 2003 2004 2005 20061999
Mynd IX-12
Tímaróf vaxta á krónumarkaði
Heimild: Seðlabanki Íslands.
10.3. 2006
9.2. 2006
10.1. 2006
9.12. 2005
9.11. 2005
0 100 200 300 400
9,8
10,0
10,2
10,4
10,6
10,8
%
Dagar til innlausnar